Sigara dumanı Lösemi riskini arttırıyor

Sadece sigara içmek değil, dumanına maruz kalmak bile kişiyi hasta etmeye yetiyor. Özellikle sigaranın içindeki “formaldehit” maddesi son zamanlarda çevremizden sıkça duymaya alışık olduğumuz ve gittikçe yaygınlaşan kanser türlerinden biri olan lösemiye davetiye çıkarıyor.

Memorial Şişli Hastanesi Kemik İliği Nakli Merkezi Başkanı Doç. Dr. Mustafa Çetiner, “1- 7 Nisan Kanser Haftası” öncesinde lösemi ve tedavisi hakkında bilgi verdi.

 

Dumanı bile hasta etmeye yetiyor
 
Löseminin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte; bazı faktörler bu kanserin artışından genel olarak sorumlu tutulmaktadır. Bu faktörlerden ilki radyasyondur. Kimi toksik maddeler de lösemiye neden olur. Bunların ilk sırasında “formaldehit” yer almaktadır.  Bu madde ne yazık ki; endüstriyel alandan ev malzemelerine, diş hekimliğinde kullanılan kaplamalardan laboratuvar malzemelerine kadar birçok alanda kullanılmaktadır. Mobilyalarda da bu kimyasal sıkça kullanılır. Sigara dumanında oldukça yüksek düzeylerde bulunur. Dizel araçların egzos dumanında, doğal gazda, odunun yanması sonucunda da bol miktarda formaldehit açığa çıkar. Ancak bu etkenlerin doğrudan lösemi nedeni olduğunu söylemek zordur. Yine de bu toksik madde ile temasın minimal olmasının yararlı olduğunu söylemek mümkündür.  

 

Kanser ilaçları da lösemi nedeni olabilir

Bir diğer lösemi nedeni kanser tedavisinde kullanılan ilaçlardır. Ne yazık ki, tedavi amacıyla kullandığımız kemoterapi ilaçlarının büyük çoğunluğu yıllar içinde ikincil lösemilerin gelişimine neden olmaktadır. Ne yazık ki; bu biçimde ortaya çıkan lösemilerin tedavisi oldukça zordur ve tedavi yanıtları çoğu kere yüz güldürücü olamamaktadır.

Lösemi tedavisi dikkat ve sabır gerektirir
Lösemiyi ve diğer hematolojik kanserlerinden ayıran en önemli farklılık tedavi sürecinin çok uzun ve çoğu kez uzun süreli yatışlar gerektiriyor olmasıdır. Kullanılan kemoterapi ilaçları oldukça yoğundur. Enfeksiyon ve kanama benzeri komplikasyonlar daha sıktır. Hastalığın seyri risk faktörlerine, tipine, hastanın yaşına, eşlik eden hastalıklarına  göre değişiklik gösterir. Ancak bilinmelidir ki; lösemi günümüzde tedavi edilebilir bir hastalıktır.

 

Her yıl 4000 bin lösemi hastası kaderine terk ediliyor

Türkiye’de lösemi tedavisinde temel olarak bilgi, birikim ve deneyim eksikliğimizin olmamasına rağmen alt yapı eksikliklerimiz halen devam etmektedir. Avrupa Birliği ölçütlerine göre her milyon nüfusa 50 kemik iliği nakli yapılması gerekir. Bu sayı dikkate alınırsa ülkemizde yılda en az 3500 kemik iliği nakli yapılması gerekmektedir. Oysa Türkiye’de yatak, hekim ve personel yokluğu nedeniyle nakil sayısı 1000 sınırına henüz ulaşmamıştır. Yani her yıl 4000’e yakın hasta bu tedavi olanağından yararlanamamakta ve bir anlamda kaderine terk edilmektedir. Sorun sadece mekan sorunu değildir, ülkemizde kan hastalıkları uzmanı sayısı son derece yetersizdir.

 

Kemik iliği nakli uygulamalarındaki ilerleme lösemi ile mücadelede başarıyı artırdı

Lösemi tedavisinde kullanılan standart kemoterapilerde son yıllarda çok büyük değişiklikler olmamasına karşın destek tedavilerindeki gelişmeler önemli adımlar atmamızı sağlamaktadır. Bu sayede günümüz tıbbı bir zamanlar mutlak ölümcül olarak tanınan akut löseminin tedavisinde büyük yol almıştır. Çocukluk çağı lösemilerinde tedavi yanıt oranları %80’lere ulaştı, yetişkinlerde akut löseminin bir türü olan “AML”de kür şansı ortalama olarak %40’ları aşmıştır. Kemik iliği nakli uygulamalarının yaygınlaşması, kemik iliği nakli yöntemlerinin çeşitlenmesi ve hastalara uygun tedavilerin geliştirilmesi başarı oranlarımızı ciddi olarak artırmaktadır. Dolayısıyla şunu belirtmek gerekir ki; genel anlamda lösemi tedavi edilebilir, en azından kontrol edilebilir bir hastalıktır.

 

Lösemi tedavisi kişiye özel olarak planlanmalı

Lösemi tedavisi hekim ile hasta ve hasta yakınları arasında planlanacak bir tedavidir. Tedavi, protokoller dünyanın her bir yerinde benzer olmakla beraber; löseminin tipi, hastanın yaşı, sosyoekonomik durumu, eşlik eden diğer hastalıklar, önceki hastalıkları gibi birçok değişkenin göz önüne alınarak karar verilmesi gereken bir durumdur. Yani hazır tedavilerden çok kişiye özel tedaviler olarak algılanmalıdır. Bu durum tedavi eden hekimin doğru seçilmesini gerekli kılar.

 

Lösemi tedavisi gören hastanın evinde evcil havyan olmamalı
 
Evde kedi köpek beslemek löseminin nedeni olamaz ancak lösemi tedavisi gören hastaların evlerinde kedi ve köpek gibi hayvanların kesinlikle barındırılmamaları gereklidir. Benzer biçimde canlı çiçekler de hastalar için önemli bir risktir.  Özellikle kan sayım değerlerinin düştüğü ve bağışıklık sisteminin bozulduğu bu durumda; kedi, köpek ve canlı çiçeklerin evde hastanın bulunduğu ortamda olmaması gereklidir.

 

Alternatif tıp yöntemlerinin lösemi tedavisinde herhangi bir yeri yoktur

Bu konuda sağduyunun baskın olması, çoğu para kazanmak amaçlı yapılan alternatif tıp uygulamaları konusunda dikkatli ve seçici davranılması gerekmektedir. Alternatif tıp yaklaşımının ülkemizde palazlanmasındaki en önemli etkenlerden birinin güvene dayanmayan, çoğu zaman “buyurgan”, ruhsuz, derinliksiz hasta-hekim ilişkisi olduğuna inanıyorum. Kanımca klasik tıp ile sağaltılabilecek hastalara uygulandığında “zararlı” olacak “alternatif” uygulamaların önüne geçilebilmesinin en iyi yollarından biri hastaya bir insan olarak değer vermek, empati yapabilmektir. Hekimliğin “sanat” yanı da budur.