Tito'nun gizli sığınağının kapıları açılıyor

Tito tarafından 1953-1979 yılları arasında yaptırılan, 6500 metrekare kapalı alana sahip, içerisinde 350 kişinin 6 ay boyunca dışarıdan hiçbir destek almadan yaşayabileceği, 24 ton ağırlığındaki atom bombasıyla düzenlenecek saldırının bile etkilemeyeceği sığınak, Bosna-Hersek'te 1992-1995 yılları arasındaki savaşta ortaya çıktı.

Yaklaşık 4 milyar 600 milyon dolar harcanarak inşa edildiği bildirilen ve 1992 yılına kadar sadece Yugoslavya'nın yüksek idarecilerince yeri bilinen sığınak, ortaya çıkmasından bugüne kadar Bosna Hersek ordusunun kontrolünde, bölge halklarının merak ettiği bir yer olarak sırrını korudu.

Tito'nun sığınağının ''çağdaş sanatlar'' için değerlendirilmesi amacıyla, Saraybosna'da yaşayan sanatçılar, bölge ülkelerindeki meslektaşlarıyla bir proje hazırladı.

Edo Hoziç'in direktörlüğünde bir araya gelen Saraybosnalı sanatçılara, Bosna Sırp Cumhuriyeti'nin Çağdaş Sanat Müzesi ile Sırbistan, Karadağ, Slovenya gibi ülkelerin sanatçıları destek vererek projede görev aldı.

Avrupa Birliği'nce desteklenen UNESCO ve NATO'nun sponsorluğunda Tito'nun sığınağında düzenlenecek bienal için değişik ülkelerden sanatçılar hazırlıklarına başladı.
Projenin direktörü Edo Hoziç, yaptığı açıklamada, eski Yugoslavya'nın bugüne kadar bir ''gizem'' olarak kalan sığınağının kapılarını sanat için açacağını kaydetti.

Kendi elektriğini üreten, içinde çok sayıda odanın bulunduğu, hava ve su filtrelerinin yer aldığı sığınağı Çağdaş Sanatlar Müzesi yapmak istediklerini ifade eden Hoziç, bu kapsamda ilk olarak dünyanın önemli sanatçılarının katılımıyla çağdaş sanatlar bienali düzenleyeceklerini bildirdi.

Sırbistan'ın jesti Türkiye'yi 'Onur konuğu' yaptı

Edo Hoziç, geçtiğimiz yıllarda birbirleriyle savaşan, aralarına nefret tohumları ekilen Balkan halklarının sanatla birlikte yeniden sevgiyle birbirlerine sarılacaklarına işaret ederek, şöyle konuştu:
''Projemizle birlikte ilk kez Boşnaklarla, Bosna Sırp Cumhuriyeti'nde yaşayanlar ortak bir çalışma içerisinde yer aldı. Ayrıca Sırbistan, Karadağ, Slovenya'daki sanatçılarlar da bu projemizi ortaklaşa yürütüyoruz. Bölgenin entelektüelleri ve aydınları bu projeye destek veriyor. Bu nedenle de Avrupa Birliği, UNESCO ve NATO projemize sponsor oldu."

Hoziç, gelecek ay sanatçılarla birlikte gezecekleri sığınaktaki bienalin, 2011 Mayıs'ında kapılarını ziyaretçilere açacağını ifade ederek, konuşmasında şu ifadelere yer verdi:
''Bienal için daha önce Fransa'yı onur konuğu olarak davet edecektik. Ancak geçtiğimiz günlerde projemize destek veren kurum ve kuruluşlarla Sırbistan'ın başkenti Belgrad'da toplantı yaptık. Toplantıda Sırbistan'ın en önemli sanat kuruluşlarından olan Belgrad Kültür Merkezi'nin sanatçılarının isteği ve diğer ülkelerin katılımcılarının da desteğiyle, bienale Türkiye'yi onur konuğu olarak davet etme kararı aldık. Türkiye'den çağdaş sanatlar konusunda eser ortaya koyan sanatçıları, devlet yetkililerini onur konuğu olarak davet edeceğiz. Bu konuda Türk Büyükelçiliği ile temasa geçerek gereken çalışmaları başlatacağız.''

Edo Hoziç, Türkiye'nin Balkanlar'ın bir parçası olduğuna ve Osmanlı döneminde Balkanlar'ın Türklerden önemli ölçüde etkilendiğine işaret ederek, ''Türkiye'nin onur konuğu olarak davet edilmesi gerçekten çok önemli. Bu daveti Boşnaklar olarak biz talep etseydik belki diğer ülkelerin sanatçıları karşı çıkabilirdi. Ancak bu teklif Sırplar'dan geldi. Bunu çok önemsiyoruz'' dedi.

Hoziç, bienale katılacak sanatçılar konusunda, ''rejim, askeri gelişim'' gibi konuları eserlerine yansıtan sanatçılara öncelik vereceklerini kaydetti.

"Sığınak büyük ilgi görecek"

Edo Hoziç, dünya genelinde düzenlenen bienallerin genelde bir konusunun olduğunu belirterek, ''Bizim bianelin konusu olmayacak. Zaten sığınak başlı başına bir konu. Katılımcı sanatçılar sığınakta 2011 yılının ocak ayından itibaren eserlerini yapmaya başlayacaklar. Ve eserlerini mayıs ayında düzenlenecek bienalle ziyaretçilerin beğenisine sunacak'' dedi.

Sığınağın bugüne kadar hep bir merak konusu olduğuna işaret eden Hoziç, sığınağı görmek için dünyanın değişik yerlerinden insanların geleceğini ve bu sayede de çağdaş sanatların kendisini tanıtma fırsatı bulacağını vurguladı.

Globalleşme sürecinde Balkanlar'da yaşayan halkların sürekli Avrupa kültürüyle beslendiklerine dikkati çeken Hoziç, ''Ancak artık bizler Avrupa'ya kendi zenginliklerimizi vereceğiz. Çünkü sığınak bizim bir markamızdır, ayrıca buradaki halklarla yüzyıllarca birlikte yaşadık ve ortak bir kültürümüz bulunuyor. Biz bu zenginliklerimizi savaşarak yok etmek yerine, barış içerisinde yaşayarak diğer halklarla da paylaşabiliriz'' diye konuştu.

Bienalde düzenlenecek etkinlikler

Edo Hoziç, bienal kapsamında Slovenya Çağdaş Sanatlar Merkezi görevlilerinin, 2 gün boyunca ''çağdaş sanatların tarihi'' konusunda katılımcılarla söyleşi düzenleyeceklerini ve fikir alış verişinde bulunacaklarını bildirdi.

Karadağ Ressamlar Birliği üyelerinin de, Balkanlar'daki ressamlarla ilgili söyleşi düzenleyeceklerini belirten Hoziç, ayrıca burada sergilenecek eserleri daha sonra başta İstanbul olmak üzere dünyanın değişik ülkelerinde sanatseverlerle buluşturacaklarını kaydetti.