"Tsunami bekleniyordu"

Tokyo Üniversitesi Deprem Araştırma Enstitüsünde misafir öğretim görevlisi olarak deprem araştırmaları yapan Yrd. Doç. Dr. Serdar Küyük, deprem erken uyarı sistemlerinin son 20 yıldan bu yana yayılmaya başladığını belirterek, deprem dalgalarının P (öncül) ve S (ikincil) dalgalar şeklinde ikiye ayrıldığını kaydetti.

Bu iki dalga biçiminin sismolojinin en temel kavramları olduğuna vurgu yapan Küyük, öncül dalgaların ortalama hızının 6 ila 8 kilometre/saniye, ikincil dalgalarında 3 ila 4 kilometre/saniye hızla ilerlediğini vurguladı.

Küyük, dalga hızlarının sesten çok daha hızlı ilerlediğine dikkati çekerek, bu dalgalardan öncül olan P dalgalarının verdiği bilgiler sayesinde arkasından gelecek yıkıcı S dalgalarının büyüklüğü hakkında bilgi edinebildiklerini anlattı.
Erken uyarı sisteminde temel kavramın, deprem istasyonunun depremin oluştuğu yere yakınlığıyla bağlantılı olduğunu vurgulayan Küyük, istasyon depremin oluştuğu yere ne kadar yakın olursa, verinin o kadar hızlı olacağını ve iç kesimlere de verinin o kadar hızlı ulaşacağını kaydetti.

Küyük, erken uyarı sisteminin saniyeler bazında uyarı verebildiğini belirterek, sürenin kısa olduğunun düşünebileceğini ancak 20 saniyelik bir erken uyarıda ameliyattaki doktorun hastanın ve kendisinin güvenliğini ya da hızlı trenlerin yavaşlatılması ve durma konumuna geçmesi gibi birçok önlemin alınabileceğini anlattı.

Deprem SMS'le bildiriliyor

Ajansın sağladığı verdiği bilgileri işlemek için bir alıcıya sahip olunması gerektiğini kaydeden Küyük, Japonya'da bir GSM operatörünün de bu vericiyi alarak ajanstan gelen verileri alarak halka ücretsiz aktardığını belirtti.

Küyük, bundan önce birçok depremde kısa mesaj yoluyla Japonya'da kamuoyunun uyarıldığını ancak bu depremde halka ulaşmadığını kaydetti.

Japonya'da Şinkansen olarak adlandırılan hızlı trenlerin de kendine has bir erken uyarı sistemi olduğunu belirten Küyük, hızlı trenlerin raylara ve deniz kıyısına döşenen kendi sistemleriyle, meteoroloji ajansının verilerini de kullanarak trenleri uyardığını anlattı.
Küyük, Japonya'daki Şinkansenlerin çok yüksek hızda hareket ettiğini ve durması için 3 dakikaya ihtiyacı olduğunu belirterek, erken uyarı sistemi sayesinde tamamen durmalarına vakit olmasa bile hızını yavaşlatmaya başlatarak birçok can ve mal kaybını önleyeceğini vurguladı.

Depremin odak noktası ile ilgili çalışmaların çok önemli olduğuna işaret eden Küyük, jeofizik çalışmaların da çok önemli olduğuna dikkati çekti.
"Bu depremle altyapının önemi daha da anlaşıldı" diyen Küyük, Japonya'da üst yapıların sağlam olduğunu, "iş depremden sonraki afetin azaltılmasına gelindiğinde, yardımın altyapı sayesinde ulaştırıldığını" kaydetti


"Tsunami bekleniyordu"

Küyük, "tsunami ile ilgili açık seçik yazılmış bir öngörünün olduğunu" belirterek, bu konuda yazılan akademik makaleye göre, bu çapta bir tsunaminin Sendai bölgesinde 800'lü yılların sonunda kıyıdan 2-3 kilometre girdiğinin görüldüğünü anlattı.

Eldeki verilere göre böyle bir tsunaminin tekerrür aralığının 850 ila 1100 yıl arasında olduğunu belirten Küyük, 1100 yıl önce olan aynı çapta bir tsunaminin Japonya'yı vurduğunu kaydetti.

Küyük, binaların da dizayn edilirken deprem tekerrür aralığı 475 yılın dikkate alındığını ve bir betonarme binanın ömrünün 50 yıl olduğunu belirtti.
Bin yılda bir gelecek depreme karşı bina inşasının yapılabileceğini ve çok maliyetli olacağını kaydeden Küyük, kimsenin de 2 metrelik kolonlarında arasında oturmak istemeyeceğini söyledi.

Küyük, her şeye rağmen Japonya'daki depremin inşaat mühendisliği perspektifinden başarıyla bu depremi atlattığını ve şehirlerdeki binaların yapısal olarak zarar görmediğini hatırlattı.

Japonya'daki şehirleşmenin Türkiye için örnek olabilecek bir noktada olduğunu da vurguladı. Küyük, depreme hazır olan bir ülkenin tsunamiye hazır olup olmadığıyle ilgili olarak ülkede tsunami ile ilgili önlemlerin alındığını hatta sahil şeridinde bazı köylerde 10 metrelik duvarların olduğunu kaydetti.

Birçok bölgede duvarların yanı sıra dalga kıranların olduğunu ifade eden Küyük, tsunaminin maksimum ölçülen verisinin 7 metre olduğunu ancak tsunaminin vurduğu bir bölgede yerden 10 metrelik bir duvar olduğunu söyleyerek, "Bu, dalga 10 metreyi geçmiş demektir" şeklinde konuştu. Küyük, bu köylerde bile betonarme yapıların ayakta kaldığının görüldüğünü ve dalgaların sürüklediği evlerin ağırlıklı olarak temelleri çok derin olmayan klasik Japon evleri olduğunu sözlerine ekledi.