Tüketici frene bastı, bütçe zora girdi

Küresel krize bağlı olarak yurttaşların tüketimde frene basması, uzun yıllar bütçenin başlıca finans kaynağı olan "dolaylı vergi" gelirlerinde hızlı düşüşlere yol açtı. Bütçe açığının geçen yıla göre beş kat arttığı Ocak ayında, devletin en büyük gelir kaynağı olan dolaylı vergilerdeki düşüş, yılın tümü için öngörülen hedefin tutturulmasını ve bütçe harcamalarının finanse edilmesini zora soktu.

Özellikle dayanıklı tüketim, akaryakıt ve otomotiv ürünlerinden alınan özel tüketim vergisi (ÖTV) ile ithalden alınan katma değer vergisindeki (KDV) sert düşüşler, bu alanlarda ciddi bir talep daralması yaşandığını gözler önüne serdi.

Maliye Bakanlığı verilerine göre Ocak ayında dolaylı vergi kalemlerinde toplam tahsilat geçen yılın aynı ayına göre yüzde 8.8 azalarak 8 milyar 552.1 milyon liraya geriledi. 2008'in Ocak ayında dolaylı vergi tahsilatı 9 milyar 374.4 milyon lira olarak gerçekleşmişti. Geçen yıl Ocak ayında dolaylı vergilerin toplam vergi gelirleri içinde yüzde 66.2 olan payı, bu yıl aynı ayda yüzde 61.2'ye indi. Bu yılın tümünde 131 milyar 806.7 milyon lira olarak hedeflenen dolaylı vergilerde Ocak ayındaki gerçekleşme oranı yüzde 6.5 düzeyinde kaldı. Geçen yılın tümünde toplanan dolaylı vergi gelirinin yüzde 9'a yakın bölümü Ocak ayında elde edilmişti.

Dayanıklı tüketim ve otomobil satışlarında ciddi daralma

Ocak ayında dolaylı vergi kalemlerinden ÖTV'de toplam tahsilat yüzde 5.3 düşüşle 3 milyar 175.4 milyon liraya geriledi. Petrol ürünleri ve doğal gaz satışlarından sağlanan ÖTV geliri yüzde 11.4 düşüşle 1 milyar 765.3 milyon liraya indi. Bu kapsamda en hızlı düşüş motorlu taşıt satışlarından elde edilen ÖTV gelirinde yaşandı. Taşıtların satış fiyatı içinde tahsil edilerek Maliye'ye aktarılan ÖTV tutarı yüzde 37.9 düşüşle 178.3 milyon liraya geriledi. Dayanıklı tüketim ve diğer mallardan elde edilen ÖTV yüzde 34 düşüşle 47.6 milyar lira oldu. Alkollü içkilerin ÖTV geliri yüzde 6.7 azalarak 173.4 milyon liraya geriledi. Buna karşılık tütün mamullerinden sağlanan ÖTV yüzde 24.3 artışla 997.5 milyon, kolalı gazozlardan elde edilen de yüzde 11.9 artışla 13.4 milyon lira oldu.

Daralan ithalata KDV gelirinde de sert düşüş yaşandı

Ocak ayında yurt içi satışlardan tahsil edilen KDV'de toplam gelir geçen yılın aynı ayına göre yüzde 5.5 azalarak 1 miyar 944.1 milyon liraya geriledi.

İthalden alınan KDV tahsilatında ise çok yüksek boyutlarda bir düşüş görüldü. İthal ürünlerden sağlanan KDV'de toplam gelir yüzde 30.2 düşüşle 1 milyar 487.1 milyon liraya indi. Gümrük vergisi ve diğer vergilerle birlikte dış ticaretten elde edilen toplam gelir yüzde 29.1 düşüşle 1 milyar 654.4 milyon lira oldu.

Şans oyunları hız kesti,harçlar bile geriledi

Ocak ayında şans oyunları ile cep telefonu konuşma bedelleri üzerinden alınan vergiler düşük artışlar gösterirken, yurttaşların resmi dairelerdeki işlemleri dolayısıyla zorunlu olarak ödedikleri harçlardaki tahsilatın bile düştüğü gözlendi. Şans oyunları vergisinde tahsilat yüzde 7.4 artışla 46.4 milyon, özel iletişim vergisi de yüzde 5 artışla 426.1 milyon lira olurken, harçlardan sağlanan toplam gelir yüzde 7.7 azalarak 457.6 milyon liraya geriledi. Buna karşılık banka ve sigorta muameleleri vergisi tahsilatı yüzde 30.1 artarak 461.4 milyon, resmi belgeler üzerinden alınan damga vergisinde toplam tahsilat da yüzde 16.3 artışla 386.4 milyon lira oldu.

Gelir ve kurumlar vergisinde artış

Tüketimden alınan dolaylı vergilerin gerilediği Ocak ayında, gelir, kurumlar ve mülkiyet vergilerinde ise artış yaşandı. Doğrudan vergi niteliğindeki bu kalemlerden gelir vergisinde tahsilat yüzde 10.8 artışla 4 milyar 142.4 milyon, kurumlar vergisi tahsilatı yüzde 15 artışla 133.2 milyon, büyük bölümü motorlu taşıt vergisi olmak üzere mülkiyet üzerinden alınan vergilerdeki toplam tahsilat da yüzde 6 artışla 984.3 milyon liraya yükseldi.

Geçen yılın Ocak ayında doğrudan vergilerin toplam pastada yüzde 33.8 olan payı, bu yıl aynı ayda 38.1'e yükseldi.