Türkiye'nin gelişmiş bir deniz araştırma gemisi yok

Türkiye’de tam donanımlı, üç-boyutlu sismik etüt kapasiteli bir deniz jeolojisi-jeofiziği araştırma gemisi olmadığı için yıllardır, petrol aramaları dahil stratejik öneme sahip derin jeolojik ve jeofizik araştırmalar yabancı ülkelere ait şirketlerin gelişmiş araştırma gemilerine yaptırılıyor. Konuyla ilgili meclise soru önergesi sunan CHP İstanbul Milletvekili Prof. Dr. Haluk Eyidoğan, son 10 yılda TPAO’nun denizler petrol ve gaz aramalarına yönelik olarak, çoğunlukla ABD ve AB ülkelerinden olan yabancı özel şirketlere kaç kilometrekarelik sismik araştırma yaptırıldığını ve bunun karşılığında kaç dolar ödendiğini sordu.

Eyidoğan bugün Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin ABD şirketlerine yaptırdığı gaz ve petrol araştırma örneğinde yaşandığı gibi komşu ülkelerin, Türkiye’nin araştırma ve işletme hakkı olan yakın sularda önceden planlanmış deniz tabanı doğal kaynak etütlerinin çoğunu tamamladığına dikkat çekti. Komşu ülkelerin artık üretim ve sondaj aşamasına geldiğine vurgu yapan Eyidoğan “57 metre boyundaki emektar MTA Sismik I devre dışı kaldıktan sonra onun yerine daha büyük ve daha gelişmiş bir derin deniz araştırma gemisi konulamadı” dedi.

Gemi yerine bot

Eyidoğan Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın yanıtlaması istemi ile verdiği önergede MTA’nın gelişmiş bir araştırma gemisi sorununu hızla çözmek yerine 2004-2005 yıllarında daha çok kıyı yapılarına ve sığ deniz sorunlarına yönelik 23 metre boyunda “bot” niteliğinde bir sismik araştırma teknesi yaptırma kararını eleştirdi. Eyidoğan “Neden bugünkü ihtiyaçlarımızı karşılayacak gelişmiş bir ulusal araştırma gemisine sahip olmayı benimsemedi? Bu 23 metrelik sığ su sismik araştırma gemisi şimdi nerede? Bu güne kadar bu tekneyle hangi deniz jeolojisi ve jeofiziği çalışmalarını yapmıştır? Bu tekne kaça mal olmuştur?” dedi.

Norveç’in teklifi

Norveç SCAN Geophysical Firması’nın, Çin’e yaptırmakta olduğu 80 metre boyunda, 19.4 metre eninde ve en son deniz sismiği teknolojisi ile donatılmış, dünyanın en modern üç-boyutlu sismik araştırma gemilerinden birisi olan “Empress”i, 2009 yılındaki global ekonomik kriz nedeni ile 80 Milyon Dolar’a MTA’ya devir etmeyi teklif ettiğini anımsatan Eyidoğan, hükümetin bu fırsatı neden değerlendirmediğini sordu.

Eyidoğan soru önergesinde şu konuları da gündeme getirdi:

“Savunma Sanayi Müsteşarlığı tarafından MTA için İstanbul Tersanesi’nde yaptırılması uygun görülen 65 metre boyunda ve 14.5 metre enindeki geminin inşası ne zaman bitecek? Dokuz Eylül Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü’nün 2007 yılında DPT’ye önerdiği ve DPT tarafından kabul edilen fiziksel ve aletsel kapasitesi daha yüksek ‘Çakabey’ derin deniz jeolojik/jeofizik araştırma gemisi yapımı projesi neden gerçekleşememiştir? Bunun gerçekleşememesinde herhangi bir kuruluşun rolü olmuş mudur? ”