Türkmenistan'dan enerji atağı

Türkmenistan hükümeti 14 Aralık'ta Türkmenistan-Çin doğalgaz boru hattının açılmasının ve 22 Aralık'ta Türkmengaz Devlet Kurumu ile Rus doğalgaz devi Gazpromla yıllık 30 milyar doğalgaz anlaşmasının imzalanmasının ardından şimdi de Türkmen gazını İran'a ulaştıracak ek boru hattının açılışına hazırlanıyor.

Başkent Aşkabat'a yaklaşık 360 km uzaklıkta İran sınırına yakın devasa Devletabad gaz yataklarındaki doğalgazı İran'a ulaştıracak Türkmenistan-İran boru hattının açılışı Salaryap mevkiinde 6 Ocak 2010'da törenle gerçekleştirilecek. Açılış törenine Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbangulı Berdimuhamedov ile İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinacad'ın katılması bekleniyor. Öte yandan, geçtiğimiz günlerde Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ile telefon görüşmesi yapan Türkmen lider Berdimuhamedov, Erdoğan'ı da söz konusu açılışa davet etmişti.

Açılacak olan yeni boru hattıyla Türkmenistan, İran'a sattığı doğalgazın miktarını 20 milyar metre küpe çıkartmayı planlıyor.

Temmuz ayında iki ülke arasında yapılan görüşmeler sonucu, Türkmenistan;ın İran;a bir yılda ihraç ettiği 8 milyar metreküplük doğal gaz miktarının, 14 milyar metreküpe çıkarılmasına karar verilmişti. Bu miktarın yeni ek boru hattıyla 2010 yılında 20 milyara çıkartılacağı belirtilmişti.

Bu miktarın 8 milyar metreküpü Türkmenistan;ın batısında bulunan Körpece yatağından karşılanırken, geri kalanı da Devletabat yatağından gönderilecek. Hattın toplam uzunluğu 30,5 kilometre ve hattın taşıma kapasitesinin yıllık 12,5 milyar metreküp olduğu açıklandı.
Türkmenistan için 2009 yılı enerji alanında adeta kayıp bir yıl oldu. Türkmen doğalgazını Rusya'ya ulaştıran Merkez I boru hattında 9 Nisan 2009'da meydana gelen patlama dolaysıyla sevkiyat durdurulmuş, patlama dolaysıyla Türkmenistan ile Türkmen doğalgazının en büyük müşterisi Rusya arasında kriz yaşanmıştı. Türkmenistan 2009 yılında Rusya'ya 50 milyar metre küpün üzerinde doğalgaz satmayı planlamışken, yaşanan gelişmeler sonucu büyük maddi kayba uğramıştı. Bu konuda Türkmen tarafı herhangi bir açıklamada bulunmazken, Rus kaynakları bu zararın her ay yaklaşık 1 milyar doları bulduğunu belirtiyor. Bu miktarın ise 7-8 milyar dolar civarı olduğu ifade ediliyor. Bu rakam ise 2008 yılında dış ticaret hacmi yaklaşık 11 milyar dolar olan Türkmenistan için büyük önem arz ediyor.

2009 yılında yaşanan gelişmeler sonucu Türkmenistan 2010 yılına ise yaptığı anlaşmalar ve icraatlarla giriyor. Patlama sonrası uzun süren görüşmeler sonucu taraflar nihayet 22 Aralık 2009'da Rusya Devlet Başkanı Dimitri Medvedev'in Aşkabat ziyaretinde yeni bir doğalgaz anlaşmasına imza attı. Türkmengaz Devlet Kurumu ile Gazprom arasında imzalana anlaşma sonucu yılda 30 milyar metre küp doğalgaz Rusya'ya satılacak. Ancak fiyat konusunda herhangi bir rakam telaffuz edilmezken, fiyatın Avrupa enerji piyasasına göre belirleneceği açıklanmıştı.

Öte yandan Nisan ayından beri durdurulan sevkiyatın ise en geç 10 Ocak 2010'da başlayacağı Gazprom'un Başkan Yardımcısı Aleksandr Medvedev tarafından söz konusu görüşmeler sonrası açıklanmıştı.

Bunun yanı sıra 14 Aralık'ta uzun vadeli yılda 40 milyar metre küp doğalgazı Çin'e ulaştıracak Türkmenistan-Çin boru hattının açılışı yapılmıştı. Türkmen doğalgazını Özbekistan ve Kazakistan üzerinden Çin'e ulaştıracak boru hattının açılışı Türkmen lider Berdimuhamedov, Çin Devlet Başkanı Hu Jintao, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev ve Özbekistan Devlet Başkanı İslam Kerimov'un katılımıyla gerçekleştirilmişti.
Yaklaşık 7 bin kilometre uzunluğundaki doğalgaz boru hattının 185 kilometresi Türkmenistan, 529 kilometresi Özbekistan, 1300 kilometresi Kazakistan ve yaklaşık 5 bin kilometrelik kısmı da Çin sınırları içinde yer alıyor.

Türkmenistan Bahtiyarlık bölgesindeki 6 ayrı doğalgaz yatağından alınan gaz, rafineri tesislerinde işlenilerek, söz konusu hattan Çin'e gönderilecek. Buna göre yıl sonuna kadar bu hattan 150 milyon metre küp doğal gaz Çin'e ulaştırılacak. Bu kapasite 2010 yılında 6 milyar, 2011 yılında 17 milyar, 2012 yılında 22 milyar, 2010 yılında 33 milyar, 2014 yılında 37 milyar ve 2015 yılından itibaren ise yılda 40 milyar metre küp olacak.
Buna göre, Türkmenistan 2010 yılında Rusya'ya 30 milyar, İran'a 20 milyar ve Çin'e 6 milyar metre küp doğalgaz satacak.

Türkmenistan'ın 24,6 trilyon metre küp doğal gaz, 20,8 milyar ton da petrol rezervi bulunduğu tahmin ediliyor.