Ülkeleri gezdiler ‘Mahcuplar’ dediler

Meclis’te, yurtdışına kaçırılan kültür varlıklarını araştırmak için kurulan komisyonun üyeleri. Fransa, İngiltere, Almanya ve Danimarka’ya giderek, buradaki müzeleri gezdiler. Komisyon üyelerinin izlenimleri ise ‘sınırlı’ kalınca, gezi “turistik” boyutta kaldı. Komisyon Başkanı Mustafa İsen, “Bir kere mahcuplar, söyleyebilecek hiçbir sözleri yok. Açıkçası, yüzümüze bakamadan konuşuyorlar, tablo böyle. Mahcup bir edayla Türkiye’nin talebinin haklı olduğunu ifade ettiler” değerlendirmesini yaptı. Komisyon, çalışmaları kapsamında dört ülkeye ziyarette bulundu. Program kapsamında Fransa’da Louvre Müzesi, İngiltere’de British Museum, Victoria ve Albert Müzesi ve Christie’s Müzayede Evi, Danimarka’da David Müzesi ile Almanya’da Müzeler Bölgesi gezildi. Milletvekilleri yurtdışı programlarının ardından edindikleri izlenimleri ise komisyon toplantılarında paylaştı. Meclis tutanaklarına yansıyan Fransa ve İngiltere izlenimleri Komisyon Başkanı Mustafa İsen’in ifadeleriyle özetle şöyle:

‘Talebiniz haklı’

Louvre Müzesi’nde çok sayıda götürülmüş eserler var. Bunlarla ilgili müzakereler yürütüldü. Durumu kendilerine anlattığınız zaman mahcup bir edayla Türkiye’nin talebinin haklı olduğunu ifade edip arkasından da ‘ama’ diye başlayan cümlelerle kendi gerçeklerini ve kendi gerekçelerini dile getiriyorlar. İngiltere’de Kültür Bakanlığı Müzeler ve Kültürel Eserler Direktör Yardımcısı bir bey ve bir hanımla görüştük. Burada bütün görüşmelerde olduğu gibi şöyle bir kanaat izhar ettik: Legal yollarla getirilen eserlerin buralarda sergileniyor olmasına bizim bir itirazımız yok, hatta bunlar bir anlamda Türkiye’nin zenginliğini ifade eden kültür elçileridir ama illegal yollardan gidenlerin de geriye döndürülmesi lazım. Onlar da mevcut; işte, uluslararası düzeydeki anlaşmalar çerçevesi içinde bu ilişkilerin yürütülmesinin uygun olabileceğini belirtiyorlar ama ‘İş somut bir çerçeveye taşınsın’ dediğimiz zaman, bu defa tekrar ‘ama’yla başlayan cümleler kullanmaya başlıyorlar.

'Yurtdışına mesaj veriyoruz'

Almanya’da Berlin’de bir müzeler adası var. Bu koleksiyonların tümünü görme imkânına sahip olamadık. Bizim açımızdan en büyük koleksiyon olan Bergama Müzesi restorasyondaydı. Burada şark eserlerine ait bölümdeki objeleri görme imkânı elde ettik. Komisyon gidecek ve oradaki bütün eşyaları yüklenip ertesi gün Türkiye’ye gelecek değil. Biz hem bu konuyla ilgili yurtiçine mesaj veriyoruz hem de işte bu geziler dolayısıyla yurtdışına mesaj veriyoruz. Bunlardan bir tanesi, Türkiye’de bir bilinç oluşturmak. İki; yurtdışına kaçırılan eserlerin de kabul etmek lazım ki bir kısmı orada bizim kültürümüzün bir anlamda elçiliğini yapıyor.