Yeni Anayasa için 12 ilke

5 Mayıs 2012 tarihi itibariyle yaş haddinden emekli olacak Yargıtay Başkanı Nazım Kaynak, Yargıtay'da düzenlenen veda töreninde, 11 aylık başkanlık döneminde yapılanları anlattı. Başkanlığı döneminde iş yükü ve iş dağılımı konusunda önemli adımlar attıklarını ifade eden Kaynak, personel ve bina ihtiyacı konusunda da önemli gelişmelerin yaşandığını söyledi. Yargıtay'ın yeni bir yasaya da ihtiyacı olduğunu belirten Kaynak, bu ihtiyacın giderilmesi için kurulan Yargıtay Kanunu Hazırlama Komisyonu'nun çalışmalarına devam ettiğini belirtti.

Yargıtay'ın 12 kriteri

Kaynak, konuşmasında yeni Anayasa sürecinde Yargıtay Başkanlar Kurulu tarafından benimsenen 12 ilkeyi de açıkladı. Buna göre Yargıtay'ın yeni anayasa kriterleri arasında şunlar bulunuyor: 

''1) Kısa Anayasa: Yeni Anayasa, sadece temel ilkeleri içeren kısa bir metinden oluşmalıdır. Her konuyu ayrıntılı olarak düzenleyen Anayasalar, devletin dünyadaki hızlı değişime paralel olarak kendisini değiştirmesini ve yenilemesini güçleştirmektedir.

2) Yargı etiği: Yargı etiği kodlaştırılmalı, bu manada hakimin özellikleri ve yargılama faaliyetinde uyulması gereken ilkeler Anayasa'da sayılmalıdır. Hakim; bilgili, ehliyet ve liyakatli, anlayışlı, doğru ve güvenilir, saygın, metanetli ve dirayetli olmalıdır. Yargılama faaliyetlerinde bağımsızlık, tarafsızlık, doğruluk ve tutarlılık, dürüstlük ve eşitlik ilkelerine uygun davranılmalıdır.

3) Askeri yargı-sivil yargı ayrımının kaldırılması: Anayasa'da 'ayrıca bir askeri yargıya' yer verilmemesi gerektiğini düşünüyoruz. Bu anlamda, askeri ilk derece mahkemeleri ve askeri yüksek mahkemeler kaldırılmalı, disiplin mahkemeleri ise 'disiplin kurullarına' dönüştürülmelidir.

4) Yüce Divan: Esas itibarıyla bir ceza mahkemesi olan Yüce Divan ceza muhakemesi konusunda uzmanlaşmış yüksek hakimlerden müteşekkil Yargıtay bünyesinde oluşturulmalı ve daha fonksiyonel hale getirilmelidir.

5) Koruyucu hukuk ve alternatif çözüm yolları: Anayasa'da koruyucu hukuk ve alternatif çözüm yollarını öneren ve teşvik eden düzenlemelere yer verilmelidir. Yasama ve yürütme organları ile idare yapacağı iş ve işlemlerde öncelikle ihtilafa neden olmamayı gözetmeli, bunu sağlamak amacıyla da ihtiyaç duyulan yapıları oluşturmalıdır. Bu alanda düzenleyici etki analizi yapılmalı; idari uyuşmazlıkların idare içinde çözümlenmesi, taraflar arasında pazarlık, emsal veya tanıma kararları yoluyla uyuşmazlıkların azaltılması yöntemleri benimsenmelidir.

6) İnsan hakları ihlallerinin yüksek mahkemelerce de denetlenmesi: Temyiz mercileri olan Yargıtay ve Danıştay temyizen incelemekte oldukları işlerde, insan haklarına aykırılık iddialarını da denetlemeli ve bu iddiaların doğruluğunu tespit ettikleri takdirde zararın giderilmesine karar verebilmelidirler.

7) Yüksek mahkemelere üye seçimi: Yüksek mahkemelere seçilecek üyelerin nitelikleri; objektif kriterler, liyakat esası ve yüksek mahkemelerin ihtiyaçları gözetilerek kanunla belirlenmeli, zaman içerisinde ihtiyaçların ve aranan niteliklerin değişiklik gösterebileceği gözetilerek bu hususa Anayasa'da yer verilmemelidir.

8) Soruşturmanın etkinleştirilmesi: Devletin soruşturmanın etkin bir şekilde yapılması için gerekli tedbirleri alması gerektiği Anayasa'da yer almalıdır.

9) Devletin suç mağduru olan kişilere karşı objektif yükümlülüğü: Devlet, kişilerin suç mağduru olmasının engellenmesi, suç mağduru olmaları halinde ise suçun işlenişine, mağdurun kendi kusurlu davranışıyla sebebiyet vermemiş olması şartıyla, bu mağduriyetin giderilmesi için gerekli tedbirleri almalı ve bu husus bir ilke olarak Anayasa'da bulunmalıdır.

10) Adil yargılanma hakkı: Devletin, yargılamanın 'adil yargılanma hakkı' çerçevesinde, makul sürede sonuçlanması için gerekli tedbirleri alması gerektiği hususu Anayasa'da yer almalıdır.

11) Yargı hizmetinin kalitesinin artırılması: Devlet, yargı hizmetiyle ilgili kalite süreçlerinin belirlenmesi, standartlarının oluşturulması, izlenmesi ve geliştirilmesi için gerekli ve etkin tedbirleri almalıdır.

12)Yargılama giderlerinin bundan faydalananlarca karşılanması: Devlet; yargı hizmetinden yararlananların, yargı sisteminin kurulması ve işletilmesi dahil olmak üzere bu hizmetin sunulması için yapılan tüm harcamalara katılmalarını sağlayacak düzenlemeleri yapmalıdır.''