Tarih: Altmışlı yılların ikinci, yetmişli yılların da ilk yarısı.

Yer: İstanbul Üniversitesi’nin Beyazıt’taki merkez binası.

Binaya girdikten ve soldaki kanada sapıldıktan sonra, yine solda, bir enstitü tabelası: “İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mukayeseli Hukuk Enstitüsü”. Ve bu enstitünün koridorunda sağlı sollu odalar.

Ben, asistan olduktan bir süre sonra, başka asistan arkadaşlarla sağdaki odalardan birini paylaşmaya başlamıştım. Bizim tam karşımıza rastlayan oda ise “Anayasacıların Odası” diye anılırdı.

Kimlerdi bu anayasacılar? Hepsi de sonradan profesör olan Bülent Tanör, Bakır Çağlar… ve bir de: Server Tanilli. Sonuncusuna ötekiler, hocaları gözüyle bakarlardı. Benim ise zaten hocamdı. Dediğim gibi, yılların akışı içerisinde hepsi de profesör oldular ve Türkiye’de akademik hayat bilim ile ilişkisini gittikçe daha çok keserken, onlar hep “olması gereken Profesör” idealinin içini doldurarak yaşadılar. Hep gerçek birer “Hoca” olarak kaldılar.

Bülent Tanör, tümüyle bilime ve öğrencilere adanmış bir hayatı çok erken bırakıp gitti. Son yıllarında, amansız bir hastalıkla pençeleşirken, ama bir yandan da yazmaya hiç ara vermezken, üniversitesi oda, tedavi giderlerini karşılamakta bin bir güçlük çıkartarak “teşekkür” etti. Bakır Çağlar’ı da geçen yıl, yine erken sayılabilecek bir yaşta, toprağa bıraktık.

Server Tanilli’ye gelince, yetmişli yıllarda beline yediği bir faşist kurşunuyla ömrü boyunca tekerlekli koltuğa mahkûm oldu. Kalan kırk yılını bu koltukta ve çoğunlukla Fransa’da, Strasbourg Üniversitesi’nde tamamladı.

Ama hep ülkesi için düşündü, ülkesi için yazdı.

Yabancı bir ülkede kabul görebilmek için, kendini “onlardanmış” gibi gösterme çabası harcama gereğini hiç duymadı. Çünkü Server Tanilli, zaten bilimin evrensel dünyasının bir vatandaşıydı ve bu evrensel üst kavramın yanında, öteki vatandaşlıkların birer alt-kavram olduklarının hep bilincindeydi. O yüzden, yurtdışında geçen yılları boyunca hep ülkesi için yazmaktan hiç çekinmedi.

Zaten bütün bir ömrü aydınlanma ve aydınlatma hedefine adayanlar için bu türden çekingenlikler, hep yabancıdır.

Server Tanilli’nin gerçekleştirdiği eylem, sadece “yazdı” sözcüğünün sınırlarını çok aşar. Çünkü o, geride yalnızca şu ya da bu kitabı değil, fakat kelimenin tam anlamıyla, bütün bir “külliyat” bıraktı. Kanımca bundan böyle Server Tanilli’nin mirasını genç kuşaklara tanıtırken, bu “külliyat” kelimesini de özenle ve kararlılıkla vurgulamak gerekir. Çünkü ancak böyle yapıldığı takdirde Server Tanilli’nin kendine özgü bir kutsallık taşıyan misyonu, hep “aydınlık peşinde koşan” ve “aydınlığını paylaşan” olma misyonu gerçek değeriyle somutlaştırılabilir.

Prof. Dr. Doğan Kuban’ın çok yerinde saptamasıyla, bilim hayatında artık çoğunlukla “bir, iki makale ile profesör olanların” ağır bastığı bir ülkede Server Tanilli’yi ve onun “külliyat”ını bir yere yerleştirmek, kolay değildir. Ama bu düşünce, onu yolundan hiç alıkoyamadı!

Hocam Server Tanilli’nin kitapları önünde saygı ile eğiliyorum …