Yıllardır söylediklerimizi bir kez daha yinelemek zorundayız: Yüzölçümü büyük, nüfusu yoğun ve eğitimdeki başarısı sınırlı olan ülkemizde tiyatro sanatının yaygınlaşması için geçmiş yıllarda birçok girişim yapılmış ve hepsi de sonuçsuz bırakılmıştır. 

İki hafta önceki yazımda da belirttiğim gibi, yurt düzeyinde tiyatro çalışmaları da yapan Halkevleri 1951’de, birçok sanat yanında tiyatro sanatına da eğilen Köy Enstitüleri de 1954’te, dönemin iktidardaki partisi tarafından kapatılmıştı. 

1960’lı yıllarda Muhsin Ertuğrul’un, ülkenin çeşitli yörelerindeki merkezlerde, hem tiyatro okulu olarak işlev görecek hem de oyun çalışmalarıyla yöre seyircisine hizmet verecek Bölge Tiyatroları kurma düşüncesi, yasa tasarısı olarak TBMM’ye ulaştırılmış ama hiçbir zaman tartışma gündemine getirilmemiştir. 1960’ların sonuna doğru, oluşma aşamasındaki Dostlar Tiyatrosu’nun, “bölge tiyatrosu” anlayışında bir topluluk olarak Anadolu’da kurulmasına sıcak bakılmamış, özel tiyatro olarak ününü Genco Erkal’ın bireysel çabalarıyla bugün de sürdüren Dostlar İstanbul’a yerleşmek zorunda kalmıştır.

BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ ŞEHİR TİYATROLARI ÇÖZÜM OLABİLİR Mİ?

Öte yandan, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın bir genel müdürlüğü olarak merkezden yönetilen Devlet Tiyatroları’nın ülkenin tüm kentlerine yetişemeyeceği, dahası, “yerleşik sahne” adı altında çeşitli illerde açılan tiyatroların bir bölümüne sanatçı kadrosu bile sağlayamadığı bilinmektedir.

İstanbul BBŞT, Darülbedayi’den bu yana süren 100 yılı  aşkın geçmişiyle dev bir tiyatro kurumu olarak etkinliğini sürdürüyor. Bakırköy Belediye Tiyatroları, Kocaeli BBŞT, Eskişehir BBŞT ve Anadolu’nun başka kentlerindeki birkaç belediye destekli topluluk da kurumlaşmış durumda. Belediyelerin üstleneceği tiyatro hizmetinin büyük seyirci kitlelerine ulaşma olasılığı büyük. Ne ki belediyelerin yönetimi bağlamında siyasal erkin dört yılda bir el değiştirmesi “kurumlaşma” sürecini yıpratan bir olgu. Bu iki nedenle, belediye tiyatroları hem destekleniyor hem de işleyiş süreçleri endişeyle izleniyor. Doğal ki özlenen ve olması gereken, hangi siyasal parti egemenliğinde olursa olsun, belediyelerin tiyatro hizmetini yansız ve sürekli olarak vermesidir. Demokrasinin gerektirdiği bu olgunluk aşamasına ülkemizde henüz bütünüyle ulaşıldığı söylenemez. 

GAZİANTEP BBŞT İLK TİYATRO DÖNEMİNİ AÇTI

27 Mart 2021’de kurulan GBBŞT önce sınav düzenini kurmuş, haziran sonunda 20 oyuncuyu da içeren kadrosunu oluşturmuş. Dahası, yazarlık ve oyunculuk kurslarının verileceği ücretsiz bir tiyatro okulunun ilk adımlarını atmış. 2021-2022 tiyatro dönemini Gaziantep kentinin tarihine ilişkin şarkılı-danslı “Güvercin Çocuklar” oyunuyla açan topluluk, Haldun Taner’in başyapıtlarından “Keşanlı Ali Destanı” ile 24 Şubat’ta seyirci karşısına çıktı.

20 kişilik bir kadroyla sunulan ünlü yapıtın yönetmeni Mehmet Çevik, dekor ve kostüm tasarımcısı Rabia Kip Telek, ışık tasarımcısı Cafer Yiğiter. Koreografi Korhan Başaran imzasını taşıyor. Oyunun Taner’in metni kadar vazgeçilmez olan müziği de besteci Yalçın Tura’nın…

“Keşanlı”nın bir üstün-yapım olarak sahnelenmesi gerektiğini düşünen Taner, yaklaşık 60 yıl önce, İstanbul Devlet Operası ile görüşmüş. Tura’nın müziğinin Cemal Reşit Rey tarafından armonize edilmesi önerilince oyununu geri çekmiş. Devlet Tiyatrosu Genel Müdürü Cüneyt Gökçer’in, oyunun müziğinin kendi bestecileri tarafından yeniden yazılması gerektiği düşüncesine de katılmamış. Böylece, “Keşanlı”, ancak 1964 yılının 31 Mart’ında, özgün metin-özgün müzik bütünlüğü korunarak Gülriz Sururi ve Engin Cezzar Tiyatrosu tarafından, Genco Erkal’ın rejisiyle İstanbul’da Karaca Tiyatro’da sahnelenebilmiş. Seyircinin coşkuyla izlediği yapıt, Türk tiyatrosunda, toplumsal-politik yaklaşımı yansıtan ilk epik-müzikal olarak çığır açmış.

Gaziantep BBŞT’nin “Keşanlı” yapımında, yeni bir kuruluş olmanın zorladığı koşullar nedeniyle, canlı orkestra eşliği kullanılamamış. Müziğin özenli bir bant kaydıyla değerlendirildiği bu çalışmanın başarı düzeyi, ancak oyunu izleyebilen eleştirmenlerin yorumlarıyla belgelenebilecek. Tiyatrosu olan kentlerimize işte bu yüzden eleştirmen gerekli... İstanbul ve Ankara dışında oyun izleyip de değerlendirme yapan eleştiri yazarlarına bu yüzden saygım büyük...

Gaziantep BBŞT’nin başarılı ve uzun ömürlü olmasını diliyorum.