83 yaşındaki Genco Erkal 62 yıllık profesyonel tiyatrocu. Dostlar Tiyatrosu’nu 1969’da kurarak politik tiyatro yapmaya başladı. 52 yıl boyunca bu tiyatronun sahnesinden bize sesleniyor. Dostlar’ın sunduğu onlarca oyun ülkemizde/dünyada, insanın esenliğini engelleyen olayları irdeliyor: Savaşı, adaletsizliği, demokrasiden sapmaları, söz özgürlüğünün yok edilişini, fırsat eşitsizliğini, toplumsal-siyasal baskıları…

ERKAL VE DOSTLAR YILLARDIR CEZALANDIRILIYOR 

Çeşitli baskı dönemlerinde Erkal ve tiyatrosu durmadan cezalandırıldı: Oyunlar basıldı, yasaklandı, turnelere izin verilmedi; polisin yaptığı video çekimleriyle seyircinin gözü korkutuldu. Erkal zaman zaman savcılığa götürüldü; dahası, yurtdışına çıkması yıllarca yasaklandı. Gezi’den bu yana da (sekiz yıldır) Dostlar Tiyatrosu’na devletin “oyun projesi desteği” verilmiyor. Turne yapmayı sağlayacak salonların kullanılması engelleniyor. 

Siyasal baskı dönemleri geçicidir. Genco Erkal ve Dostlar Tiyatrosu ise yoluna devam ediyor. Çünkü sanatçı, özel tiyatroculuk uğraşının tüm zorluklarına karşın, bağımsızca tiyatro yapmayı seçmiştir. Günü gelmiş, sürekli oyuncu kadrosuna maaş vermek olanaksızlaşmış, Erkal topluluğunun birikmiş borçlarını üstlenerek son kuruşuna dek ödemiştir. 1980’lerden bu yana, kalabalık kadrolu yapımlara da yer vermekle birlikte, daha küçük boyutlu yapımlara yönelmiştir. 

TİYATROMUZUN YAŞAYAN EN SEÇKİN EMEKÇİSİDİR 

Öteden beri ortaya koyduğu, tiyatromuzu çeviri ve uyarlamalarla zenginleştirme çabasına, kendi yarattığı özgün sahne söylemleriyle de yön veren Erkal, şiiri, şarkıyı, türküyü, dansı, “söz” ile bütünleştiren tek ya da az sayıda oyuncunun yer aldığı yapımlara oyuncu-dramaturg-yönetmen olarak yıllardır imza atmaktadır. 

Sonuç olarak da ilk kez 1970’lerde uyarlayıp tek başına sunduğu Nâzım Hikmet’in şiiri sahnelerimizin vazgeçilmezi olmuş, Aziz Nesin ve Haldun Taner’in oyun olmayan metinleri de sahneye taşınmıştır. Brecht’in şiirleri ve şarkıları kimi yapımlar boyunca seyirciyle kucaklaşmaktadır. Yeri gelir, Nâzım ile Brecht “güneşin sofrasında” karşılıklı oturup sohbet ederler. Can Yücel şiiriyle bizi sahneden sarıp sarmalayıverir. “Sivas 93”, ulusal utancımız Madımak yangınını soluk almadan izlediğimiz, tümüyle görsel-işitsel belgelerden oluşmuş, beş oyunculu bir “performans” başyapıtıdır. Ahmed Arif’in şiir, söyleşi ve mektuplarından uyarlanmış “Şahdamarım” çalışması sıradadır… Erkal, resital tadı veren bu çalışmalarını, kimi zaman sesi ve sahnesi güzel kadın sanatçılarla (Zeliha Berksoy, Tülay Günal), kimi zaman Batı enstrümanlarıyla sahnede yer alan -başta piyanist Yiğit Özatalay- müzikçilerle, kimi zaman da “Şahdamarım”da olduğu gibi, genç besteci ve saz sanatçıları Ercan ve Gökhan Çağıran’ın performanslarıyla paylaşmaktadır.

PANDEMİ DÖNEMİNDE BİLE TİYATROYA BEREKET GETİRDİ

2020 Martı’ndan bu yana, değil tiyatroya gitmek, kimi zamanlarda özgürce sokağa bile çıkamadığımız pandemi döneminde bile tiyatro için çalışan Erkal, YouTube’da eski çalışmalarını ve birkaç yeni sunumunu ücretsiz olarak yayımladı. Görüntülü olarak seslendirdiği, Nâzım’ın “Kuvayı Milliye”sinin kaydı, yapıtın Yapı Kredi Yayınları’ndan çıkan yeni baskısı içinde yer aldı. Genco, yine bu dönemde bir yandan  “Şahdamarım”ı hazırlarken bir yandan da yönetmenliğini Selçuk Metin’in yaptığı, “Genco” başlıklı belgeselde baştan sona yer alarak yaşamını ve sanatını gündeme getirdi. Tiyatronun açık hava ortamında yapıldığı yaz aylarında İzmir, Karşıyaka, Çeşme, Denizli, Datça, Altınoluk, Ayvalık, Artur, Çanakkale, Ören, Kuşadası, Bozcaada ve İstanbul’daki çeşitli uzamlarda oyunlarını sundu. Sırada Ankara ve başka kentler var.

4 YIL 8 AYA KADAR HAPİS CEZASI İSTENİYOR

Tiyatromuzun yaşayan bu en seçkin emekçisini el üstünde tutacağımıza cezalandırmaya çalışıyoruz. Erkal’ın beş yıl önce yaptığı kimi sosyal medya paylaşımları “Cumhurbaşkanı’na hakaret” savıyla ihbar edilmiş. Sanatçı, bir vatandaş olarak eleştiri yaptığını, düşüncelerini ifade ederken “mizah” kullanabileceğini ama sanatçı olarak tiyatro ile hakareti bağdaştırmasının söz konusu olamayacağını, bu nedenle de sosyal medya paylaşımlarında da böyle bir yola başvurmayacağını pek çok kez söyledi. Savcılığın hazırladığı iddianame mahkeme tarafından kabul edilirse, Erkal, 4 yıl 8 aya kadar hapis cezası istemiyle yargılanacakmış. Tiyatro tarihimizin yaşayan en seçkin sanatçısı olan Genco Erkal’ı, kimi sosyal medya paylaşımlarında suç öğeleri arayarak yıpratmaya çalışmak, eskilerin deyişiyle “abesle iştigal” (boş şeylerle uğraşmak) değil de nedir…

Genco’yu rahat bırakalım…