Birçok insan için yaz tatilinin en keyifli saatleri deniz kıyısında bir lokantada dostlarla oturup rakı ya da şarap eşliğinde balık yiyerek, söyleşerek geçirilen saatlerdir. Yaz aylarında Akdeniz ve Ege kıyılarında en çok rağbet gören balık türleri arasında lahos, eşkina ve orfoz ilk sıralarda yer alır; bunları deniz çiftliklerinde yetiştirilen çipura ve levreğin yanı sıra barbunya, tekir, istavrit izler. Doğal ki aynı yoğunlukta olmamakla birlikte sinarit de unutulmamalıdır.

Balık tutkunları lokantalarda önlerine gelen hayvanın soyu sopu üzerinde pek düşünmezler; onlar için önemli olan yedikleri balığın damakta bıraktığı lezzettir.

***

Bu satırları okuyan kimi okurlarım haklı olarak, “Memleketin bunca sorunu varken bu balık konusu da nereden çıktı” diye sorabilirler. Açıklayayım. Bu yaz başında Gökçeadalı olalı beri “deniz biyolojisi” de ilgi alanlarım arasına girdi. Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV) tarafından kurulan Türkiye’nin ilk “sualtı parkı” adamızda bulunuyor. Parkta 144 tür balık yaşıyor ve vakıf başkanı Prof. Dr. Bayram Öztürk’ün özverili çabalarıyla sürekli gelişiyor.

TÜDAV’ın çalışmaları arasında soyu tükenen deniz canlılarına ilişkin olarak kamuoyuna duyarlılık kazandırmak önemli bir yer tutuyor. Yazımızın başına dönecek olursak, yaz aylarında balık severler tarafından en fazla rağbet gören balıkların (lahos, eşkina, orfoz) üçü de soyu tükenen balıklar arasında. Bunlar kaya balıkları ve yuva belledikleri kovuklarda yaşıyorlar, bu nedenle zıpkınla avlanmaları çok kolay. Bu avlama kolaylığı ve balık severlerin iştahları, bu türlerin yok olma tehlikesini doğuruyor.

Ülkemizde soyu tehdit altında olan, mutlaka korunması önerilen 39 deniz canlısı bulunuyor. Örneğin, mersinbalıkları, denizalası, büyük camgöz köpekbalığı, pervanebalığı, yağlıbalık, denizatı, deniz çayırları, mercanlar, kırmızıyıldız, deniz süngerleri, deniz kaplumbağaları, yunuslar ve akdenizfoku korunması gereken türler arasında sayılıyor.

***

Avcılığı yapılan ekonomik türlerden tekir, barbunya, dil, pisi, kalkan, kırlangıç, minakop, uskumru, lüfer, palamut, istavrit, hamsi, orkinos ve karides gibi canlıların stoklarında da büyük düşüşler görülüyor. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü’nün iki yılda bir yayımladığı “su ürünleri avcılığını düzenleyen sirkülerde” su ürünlerinin minimum avlanabilir boyları ile avcılık dönem ve yasak yerlerin belirtilmesine karşın balıkçıların çoğu ne yazık ki bu yasaklara uymuyor. Denetimin ve yaptırımların yetersizliği sonucu, denizlerimizde kaçak trol avcılığı ve ışıkla balık avcılığı devam ediyor. Nesli tehdit altında olan ve korunması gereken türler balıkçı tezgâhlarında, büyük lokanta ve otellerde, hatta balıkhanelerde yer bulabiliyor, küçük boy balıklar umursamazca satılabiliyor.

Örneğin bu yıl balık severlerin damak zevki, balıkçıların da açgözlülüğü nedeniyle ortaya çıkan “çinakop kıyımı” nedeniyle lüfer yiyemedik.

***

Bu ülkenin bugün “en önemli” görünen tüm siyasal, toplumsal sorunları büyük acılarla da olsa bir gün mutlaka çözülür, fakat yok edilen doğa, soyu tüketilen canlı bir daha yerine gelmez.

Profesyonel ya da amatör olsun, tüm balıkçıların soyu tükenen deniz canlılarına karşı duyarlı olmaları, yasaklara uymaları gerekiyor. Bilinçli yurttaşlara ise deniz canlılarına gerekli özeni göstermeyenleri, yasaklara uymayanları uyarmak görevi düşüyor.

Balık severlerinse damaklarına egemen olmaları, lezzete, hazza teslim olmamaları gerekiyor. Bu güzel ülke hepimizin. Canlısını canlı tutmak ortak görevimiz. Yoksa bu görevin bilincine varmadan dilimizden hiç düşürmediğimiz “yurt sevgisinin” içini nasıl dolduracağız? “Yurtseverlik” sözcüğüne nasıl anlam kazandıracağız?

\n\n