Demokratik ülkelerde iktidar, temel hak ve özgürlüklerin ifadelerini, bütün bireyler ve kurumlar için (ama özellikle de muhalif kişi ve kurumlar için) anayasa ve yasalar çerçevesinde, ayrımcılık yapmaksızın korur.

Otoriter ülkelerde iktidar, temel hak ve özgürlüklerin kendi görüşleri dışındaki ifadelerini, kamu alanında sınırlar ve kısıtlar; özel yaşama fazla karışmaz.

Totaliter ülkelerde iktidar, hem kamu yaşamını hem özel yaşamı denetler; temel hak ve özgürlüklerin, kendi görüşleri dışındaki ifadelerini, ailesel ve bireysel yaşam da dahil olmak üzere, her yerde yasaklar.

***

Tabii bir ülkedeki yönetim biçimi o ülkenin toplumsal yapısı, gelişme düzeyi ile yakından ilgilidir; bir anlamda onun sonucu, türevidir.

Demokratik toplumlardaki bireyler ve kurumlar, demokratik hak ve özgürlükleri içselleştirmişlerdir.

Bu toplumların anayasa ve yasaları da zaman içinde çok kan ve gözyaşı dökülerek üretilmiş, bu hak ve özgürlükleri koruyan metinlerdir; iktidarlar tarafından da benimsenir ve geliştirilirler.

Demokratik toplumlarda iktidarların bütün kararları tartışılır.

Otoriter toplumların bireyleri ve kurumları, kamu alanında, iktidara boyun eğmeye, onun koyduğu sınırlar içinde kalmaya koşullanmışlardır, öyle yetiştirilmişlerdir.

Böyle toplumlarda üretilen anayasa ve yasalar da, temel hak ve özgürlükler açısından, bireyleri ve kurumları iktidar karşısında korumaz, tam tersine, baskı altında tutar.

Otoriter toplumlarda iktidarların kararları, izin verildiği ölçüde tartışılır.

Totaliter toplumlarda ise bireyler ve kurumlar ancak siyasal iktidarın uygun gördüğü yaşam biçimlerini sürdürebilir, onun uygun gördüğü duygu ve düşüncelere sahip olabilirler.

Ne hakları gelişmiştir, ne de özgürlükleri.

Totaliter toplumlarda iktidarların kararları tartışılmaz.

***

Kriz çıktığında ne olur?

Demokratik toplumlarda, bütün ilgili kişi, kurum ve taraflarca, konu tartışılır; ortak ve en akılcı olduğu kabul gören karar uygulanır.

Otoriter toplumlarda iktidarların izin verdiği ölçüde, sınırlı ve kısıtlı bir katılım ve tartışma olur; iktidarın uygun bulduğu kararlar uygulanır.

Totaliter toplumlarda, tartışma olmaz, tartışanlar susturulur ve cezalandırılır; kararlar ya savaş ya da temel hak ve özgürlüklerin daha da sert bir biçimde sınırlanması ve kısıtlanması yönünde olur.

***

İktidarın bürokrasideki, ekonomideki, siyasetteki, medyadaki yandaşları ne yapar?

Demokratik toplumlarda, her türlü seçeneği tartışır, iktidara doğru kararlar alması için yardımcı olur, gerekirse, karşı fikirleri ve seçenekleri savunur.

Otoriter toplumlarda, izin verildiği ölçüde tartışmalara katılır, fikir söyler.

Totaliter toplumlarda, iktidarın uygun gördüğü kararlara tam destek verir.

***

Peki, Türkiye’deki iki büyük kriz, PKK saldırısı ve dünya ekonomik krizi karşısında, toplum nasıl tutum ve davranış sergiliyor?

İktidar ve yandaşları ne yapıyor?

Krizlerden etkilenen tüm halka, krizin çözümünde birinci derecede rol oynayacak olan bireylere ve kurumlara karşı nasıl bir tavır ve söylem kullanıyor?

İktidarın ve medyadaki yandaşlarının iki büyük kriz karşısındaki tutum ve davranışlarına, eylem ve söylemlerine, yukarıdaki gerçekler ışığında bakınız:

Türkiye’deki rejimin, iktidarın ve yandaşlarının ne kadar demokratik(!) olduğunu göreceksiniz.

ekongar@cumhuriyet.com.tr www.kongar.org