Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından sevinç çığlıkları atanlar, “tarihin sonu geldi” diyenler bambaşka bir çağa, postmodern çağa girildiğinden söz edenler şimdi suskundurlar. Sevinç çığlıklarının yerini kapitalizmin büyük bunalımı aldı. Şimdi korkuları tarihin geri gelmesidir, “Tarih geri gelince Marx da geri gelecek mi?” diye soruyorlar.

Hiç gitmemişti ki.

***

Kafalarında kendilerine göre bir tarih kurgulayanlar sık sık tarihin geri geleceği korkusu yaşarlar. Korkularında haklıdırlar ancak tarih aynıyla yinelenmez. Ama öyle eserler ve öyle teori kurucuları vardır ki, onların ömürlerinin bir türlü sona ermemesi kendilerine uzun ömürler biçen sistemlerin canını fena halde sıkar. O teorilerin canlılığının kendi süfli varlıklarıyla sıkı sıkı bağlı olduğunu unuturlar.

Marx’ın ve Marksizmin gündemde olmasının temel nedeni kapitalizmin bütün vahşiliği ile, bunalımları ile, gittikçe genişleyen insanlık düşmanı karakteri ile varlığını sürdürmesidir. Çünkü kapitalizmin en esaslı, ondan etkilenmeyen, onun güdümüne girmeyen eleştirisi Marx tarafından yapıldı. Peki kapitalizm sömürüyü her türlü yöntemle küresel çapta egemenliğini, hükmünü sürdürürken, üstelik sosyalizm denemelerinde ortaya çıkan ağır yenilgiler ortadayken Marksizmin hâlâ canlılığını koruması nasıl açıklanabilir? Sağlam bir tahlile, sağlam bir temele dayanan Marksizm, hem değişimin getirdiği sorulara, sorunlara yanıtlar bulmaya açık, hem de eleştiriden güç alan bir teoridir. Onun sırrı buradadır. Serbest piyasanın liberalizmi, “bilimsel” sahteciliğe, Marksizm sağlam eleştiriye dayanır.

***

“Eleştirmek ve eleştirilmek, oluşumunun her evresinde Marksizmin hayatiyet kaynağı oldu.” Bu sihirli cümlenin yazarını, Nail Satlıgan’ı iki gün önce yitirdik. Satlıgan, Ahmet Tonak ve Sungur Savran’ın birlikte hazırladıkları Kapital’in İzinde adlı çalışma işte bu hayatiyeti anlatmayı amaçlar. Onlar bu kadarla da kalmadılar. Mehmet Selik’in Nail Satlıgan’ın katkısıyla çevirdiği Kapital’in birinci ve ikinci ciltlerini de yayına hazırladılar. Oktar Türel ve Erkin Özalp çeviriyi İngilizce ve Almanca metinlerle karşılaştırdı. Yordam Yayınları’ndan çıkan Kapital’in iki cildi, bu kez büyük bir titizlikle hazırlanmış olarak düşünenlere, düşünmek isteyenlere sunuldu.

***

Nail Satlıgan’a bu ortak çalışmada çeviriye katkının dışında düşen görev, Marx’ın kullandığı kavramların Türkçe karşılıklarının seçimiydi. O nedenle bu çeviri ve seçilen kavramlar daha güvenlidir.

Kavramlar, sözümona bilimsel sahtekârlıkların kavramları altüst ederek gerçekleştirildiğini bilenler için büyük önem taşır. Neoliberalizmin özellikle Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra hız verdiği konu da bu oldu zaten. Büyük iddialarla ortaya çıktılar ve kapitalizmin eleştirisini yasaklamanın yolunu Marksizmin sınanmış tezlerini, kavramlarını devre dışı bırakmakta buldular. Kapitalizmi ebedi sistem, liberalizmi, sistematik düşünceye son bir darbe vurmak için yardıma çağırdıkları postmodernizmi bütün zamanların teorisi olarak kutsamak için bin dereden su getirdiler.

Ama dereler kurudu. Kapitalizm bunalımdan bunalıma koştu.

Sermayenin bilimsel eleştirisinin, Kapital’in yeniden okunur olmasının nedeni budur. Türkiye yenilgi yıllarının verdiği rehavetten, tevekkülden kurtulacaktır. Bu kurtuluşun alçakgönüllü kahramanları arasında Nail Satlıgan da yerini aldı.

Onun ölümü büyük bir kayıp ve yerinin hızla doldurulması genç iktisatçılara düşüyor.