Notos dergisinin yaptığı “En önemli 100 çocuk kitabı” soruşturması sonucunun ilk 10’unu geçen hafta yazmıştım. Kalanlar da önem sırası, kitap ve yazar adı olarak şöyle belirlenmiş: 23, 65, 89 Şimdiki Çocuklar Harika, Anıtı Dikilen Sinek, Ben de Çocuktum Aziz Nesin. 30 Sevdalı Bulut, Nâzım Hikmet. 38 Filler Sultanı ile Kırmızı Sakallı Topal Karınca Yaşar Kemal. 46, 87 Hababam Sınıfı, Bacaksız Kamyon Sürücüsü Rıfat Ilgaz. 50 Fadiş Gülten Dayıoğlu. 54 Ben Bir Gürgen Ağacıyım Hasan Ali Toptaş. 57 Güneşi Bile Tamir Eden Adam Behiç Ak. 71 Kaşağı Ömer Seyfettin. 83 Keloğlan Hikâyeleri. 84 Kemalettin Tuğcu Kitapları. 85 Ökkeş Muzaffer İzgü. 88 Balina ile Mandalina Fazıl Hüsnü Dağlarca. 94 Masallar Eflatun Cem Güney. 100 Böğürtlen Cini ve Sarı Gaga Feridun Oral.

Bunların dışında kalan tüm kitaplar yabancı yazarlı. Böylece 100 kitaptan 17’si yerli, 83’ü yabancı edebiyattan oluşuyor. Yabancı yazarların bu denli çok seçilmesi neden? Bu durum neyi yansıtıyor? Çocuk edebiyatımızın zayıflığını mı yoksa, yabancı yayınların yoğun bir tanıtımla öne çıkarıldığını mı?

Yayıncılık alanı gelişti

Yayıncılık, eğitim ve kültür alanında da uzman yayıncılarla gelişmiş görünüyor. Çocuk ve gençlik kitapları artık yaş grupları ve bu gruplara uygun kitaplar olarak yayımlanıyor. Çünkü artık bilinçli okur kitlesi, bilinçli anne-baba-öğretmen üçlüsü, bunları göz önünde tutarak kitap seçiyor.

Öte yandan kimi yayınevlerince hazırlanan kitap künyelerinde kitabın editörü dışında dil uzmanı, görsel tasarımcı, ölçme değerlendirme uzmanı, program geliştirme uzmanı, gelişim uzmanı gibi uzmanlara yer verildiği görülüyor. Bu da çocuk kitaplarına bilimsel bir yaklaşım getirildiğini akla getiriyor ki acaba öyle mi? Yoksa dekor olarak mı kalıyor? Ders kitaplarının da değerlendirilmesi gerekiyor.

Çocuklar için ufuk açıcı kitaplar

Çocuk edebiyatının amacı, elbette çocuklara okuma, insan, ülke, dünya, doğa sevgisi kazandırmak kadar, onları etik ve estetik değerlerle yetiştirmek olmalı. Bu çerçevede o kadar çok kitap var ki… Ama ben üç kitaptan söz edeceğim. Sanki bunlar sıra dışı, özel olarak projelendirilmiş, kaleme alınmış ufuk açıcı kitaplar gibi.

Şiire yaşamını adayan, evrensel şairimiz Ataol Behramoğlu’nun Çocuklar İçin 1919 Dersleri kitabı (Cumhuriyet Kitapları) 19 Mayıs 1919’un 100. yılı için yazdığı upuzun bir şiirden oluşuyor. Bir tarih öğretmeninin öğrencileriyle 1919’un ne anlama geldiğini konuşması biçiminde sunuluyor. Şiirde şu yargıya ulaşılıyor: “Sadece düşman ordularının/Topraklarımızdan, denizlerimizden/Sökülüp atılmasının değil/Çağdaş, saygın, bağımsız/Mutlu bir ulus olmamızın da/Başlangıç tarihidir bu” Sonuçta öğrenciler, 19 Mayıs 1919’un anlamını 6 derste öğreniyor, seviniyor ve mutlu oluyorlar. Behramoğlu da zaten öğrenmek sevinçtir, okumak mutluluktur, diyor.

Çocuk edebiyatına yaşamını adayan Yalvaç Ural, Tarık Dursun K. ve Mehmet İlkorur’dan sonra Milliyet Çocuk, Milliyet Kardeş gibi birçok çocuk dergisinin yöneticiliğini yapmış, 100’ü aşkın kitabı pek çok ödülü olan, birçok dile çevrilen bir şair, yazar. Yeni yapıtlarından biri kaynağını Sümer hayvan masallarından alan Yabanöküzü Boynuzlu Tilki (Yapı Kredi Yayınları) adını taşıyor. 12 yıllık bir araştırma sonucunda yazdığı 46 masal için, insanlık tarihinin ilk edebiyat ürünleri diyor. Nelerin, nasıl anlatıldığı merak edilmez mi?

Esra Alkan, Kalk Gidelim (Varlık Yayınları) dizisiyle çocukları Türkiye’yi tanımaya çağıran/yönlendiren, onlarda büyük merak uyandıran kitapların yazarı. TRT’de yaptığı 52 belgeselden birkaçını yazıya döken belgeselci yazar Alkan, bunları çocuklara sevdikleri dille anlatıyor. Önce Düzce, sonra Mardin, Sinop, Rize, Ahlat, Tokat... Yurdumuzu şehir şehir gezerek, hikâyelerini yaşam felsefesi katarak çocuklara ve kendini çocukluğuna taşıyan büyüklere anlatıyor.

Özetle çocuklar için dünyayı yazanların hepsinin adını, kitaplarını yazamadım, ne kadar yazsam tam olmayacak. Ama hepsinin ellerine, yüreklerine sağlık. Yazılarımda adını görenlerin ilettikleri teşekküre, göremeyenlerin de verdikleri bilgiye, gösterdikleri ilgiye, desteğe ben de yürekten ayrı ayrı teşekkür ediyorum.