“Afganistan’dan iki cephe - 1” başlıklı önceki yazımızda, Afganistan’daki iki cepheden ilkini, Asya cephesini incelemiştik. Bugün de Atlantik cephesini ele alacağız.

ABD, İngiltere ve bazı AB ülkelerinin yer aldığı Atlantik cephesi Afganistan konusuna şu şekilde bakıyor:

ABD’NİN ORTA ASYA HEDEFİ

1) Üs arayışı: ABD kalpgâhtan kovuldu ve kuşağa geri çekildi. Ancak Pentagon ve CIA, Rusya ve Çin’in göbeğinde bulunmayı sürdürebilmek, kışkırtıcı faaliyetlerde bulunabilmek ve Kuşak-Yol İnisiyatifini sabote edebilmek için Orta Asya ülkelerinde üs aramayı en öncelikli hedef haline getirmiş durumda.

Donald Trump yönetiminin 29 Şubat 2020 yılında Taliban’la imzaladığı anlaşmadan bu yana, Orta Asya’da hem Pentagon hem de CIA için üs aramak, Washington’un esas hedefi oldu.

ABD’nin Afganistan Özel Temsilcisi Zalmay Halilzad, bu amaçla Orta Asya ülkeleriyle temaslar kurdu, bu ülkeleri ziyaret etti, çeşitli vaatlerde bulundu ancak bir sonuç alamadı.

CIA’nın da aynı hedefle Halilzad’a paralel bir çalışma başlattığı belirtiliyor. New York Times’ın haberine göre “CIA istihbarat toplamak ve terörle mücadele operasyonları için yeni yollar arıyor ve bölgeye komşu ülkelerdeki üs seçeneklerini araştırıyor.” Gazete, CIA Direktörü William J. Burns’un bu amaçla bölgede doğrudan görüşmeler yaptığını yazdı (Sputnik, 18.8.2021).

AVRUPA’NIN GÖÇ ENDİŞESİ

2) Avrupa’ya göç sorunu: Avrupa ülkeleri, Atlantik’in Suriye saldırısından kaynaklı göç sorununu, Türkiye ile imzaladıkları “Geri Kabul Anlaşması” ile çözdüler: Avrupa istila edilmesin diye Türkiye’yi “tampon ülke” yaptılar.

Avrupa Afgan göçü için de benzer şekilde Türkiye’yle çalışmak istiyor.

AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, Afganların Avrupa’ya gelişlerinin önlenmesinde Türkiye’nin “çok önemli rol oynayacağını” söyledi (AA, 18.8.2021).

Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis, Avrupa’ya yeni göç akınlarının önlenmesi için Afganistan’a yakın ülkelerin AB tarafından desteklenmesinin önemli olduğunu söyledi ve bu konuda Erdoğan’la yaptığı görüşmeyi “Göç akınlarının kısıtlanması Türkiye ve Yunanistan’ın yararına” diye yorumladı (AA, 24.8.2021).

KUŞATMA VE ABD LİDERLİĞİ

3) Çin ve Rusya’yı kuşatma: Kalpgâhtan kuşağa geri çekilen ABD, hem kendi stratejisinin gereği olarak hem de NATO’nun 14 Haziran 2021’de aldığı kararlar doğrultusunda Çin ve Rusya’yı kuşatma çabasında.

Ancak Afganistan yenilgisi, bu hedef bağlamında ABD’nin müttefiklerine artık ne derece liderlik yapabileceğini soru işaretli hale getirmiş durumda.

ABD’nin Afganistan yenilgisi ve Vietnam’la kıyaslanan çekilme görüntüleri, liderlik imajını da yerle bir etti. Dahası, bir süredir AB’nin “kendi yolunu” çizmesi gerektiğini savunan Paris’in, hatta Berlin’in, NATO ilişkilerini sorgulamasına dönüştü.

Öyle ki özellikle ABD’nin Rusya’ya karşı desteklediği Ukrayna’dan, Çin’e karşı savunduğu Tayvan’a kadar pek çok müttefiki açısından, bu yeni dönem, kendi güvenliklerini soru işaretli hale getirdi. Her iki ülke açısından da ABD’nin kendilerini yalnız bırakıp bırakmayacağı bir büyük soru işaretine dönüşmüş durumda.

YENİ DÖNEME UYUM

Sonuç olarak Afganistan yenilgisi, hegemonyası zaten zayıflayan ABD’yi, şimdi bir de müttefiklerine liderlik yapabilme sorunuyla karşı karşıya getirdi.

Amerikan Yüzyılı’nın yerini Asya Yüzyılı’nın almaya başladığı bir uzun dönemin kaçınılmaz çıktısı olarak, kuşkusuz bu süreç hâlâ çeşitli sancılara gebe…

O nedenle özellikle Türkiye gibi Soğuk Savaş boyunca ve sonrasında Atlantik kampında yer almış ülkeler, kendi konumlarını kurulmakta olan yeni dünyaya uyarlayabilme problemini daha fazla hissedecek bu yeni dönemde…

Bir başka yazımızda da Afganistan’daki iki cephenin arasında konumlanan ara güçleri, Türkiye ve Pakistan’ı inceleyeceğiz.