Avrupa Birliği (AB) üyeliği ile Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) tartışmalarının aynı günlerde

yapılması, aslında Türkiye’nin çok seçenekli konumunu ortaya koyuyor. Tartışma yanlış biçimde başladığı ve sürdürüldüğü için de kısır atışmalardan öteye gidilemiyor.\n

Napolyon’un, “Coğrafya ülkelerin kaderini belirler” sözü en çok Türkiye’ye uyan bir tarif. Türkiye öyle bir konumda ki, dünyanın ekseni nereye kaysa bir ucunda biz oluyoruz. Zira Türkiye, dünya ile komşu.\n

Yakın tarihin penceresinden bakıldığında bu, soğuk savaş döneminde de öyleydi, sonrasında da.\n

Bugün yeni şekillenmeler yaşanıyor, Türkiye neredeyse her senaryonun bir parçası.\n

***\n

Güncel tartışmanın boyutunu daha da genişletelim, 21. yüzyılın ikinci on yılında Türkiye’nin seçeneklerini sütuna yatıralım.\n

Daha İstanbul’u fethetmeden önce Balkanlar’a yerleşen Osmanlı’nın yönü hep Batı’ya dönüktü. Cumhuriyet döneminde de Türkiye, Avrupa kurumlarının kurucusu ya da parçası oldu. Avrupa Konseyi’nin kurucu üyelerinden biri biziz. AB süreci ise daha farklı tartışmaların ve dengelerin sarmalında ilerliyor.\n

Türkiye bugün sendikalardan üniversitelere, spordan siyasete kadar 300’ü aşkın Avrupa kurumunun üyesi.\n

Atatürk, dış politikayı şekillendirirken tek boyutlu bakmadı. Batı’da Zagreb’e kadar uzanan bir Balkan Paktı’na öncülük ederken Doğu’da da Kâbil’i de içine alan Sadabad Paktı’nın mimarı oldu.\n

Uzun 20. yüzyıl sürecinde Türkiye, zaman zaman İran ve Pakistan’ı kapsayan Doğu arayışlarını kalıcı yapamadı.\n

1991’de Sovyetler Birliği’nin çökmesinin ardından bağımsızlıklarını ilan eden Orta Asya cumhuriyetleriyle ilk 5 yılda olağanüstü bir hareketlilik yaşandı. Bu devletleri ilk biz tanıdığımız için tümünde “01” numaralı diplomatik plaka Türkiye’ye ait. Başlangıçta düzenlenen “Türkçe Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları Zirveleri” bir dizi dalgalanmanın ardından geç de olsa kurumlaştı. Keşke başlangıçtaki heyecan, kalıcı yapılar üretseydi.\n

Sovyetler Birliği’nin dağılması Türkiye’nin önüne bir başka işbirliği bölgesi daha açtı; Karadeniz. 1992’de başlayan Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ) zirveleri de beklenen düzeyde kurumsallaşmadı ama hâlâ Orta Asya gibi seçeneklerden biri.\n

İslam Konferansı Örgütü (İKÖ) 60’a yakın ülkeye, 1.5 milyar nüfusa hitap ediyor. İçinde siyasal, ekonomik, toplumsal bütünlük olmasa da Türkiye’nin yararlanabileceği önemli bir zemin.\n

Akdeniz ülkelerinin bir araya gelerek oluştuğu topluluk en azından “spor” yapıyor. Akdeniz oyunları çok istikrarlı olmamasına karşın Türkiye’nin katılımcısı olduğu organizasyon. Yönlendirici lider ülkelerin öncülük etmesi halinde Akdeniz havzası yabana atılacak seçenek değil.\n

Türkiye’nin coğrafi tariflerinden biri de Balkanlar’ın parçası olması. 20. yüzyılda Balkan ülkeleriyle pek çok ortaklık yaşandı.\n

Ortadoğu en azından coğrafi kaderimiz. Buradaki ülkelerle ilişkilerimiz daha çok sorunları paylaşmak yönünde olsa da, her krizin fırsatı da beraberinde getirdiğini unutmamak gerek.\n

ŞİÖ, 1996’da Rusya, Çin, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ın sınır sorunlarını çözmek için bir araya gelmesiyle oluştu. Başlangıçta adı Şanghay Beşlisi idi; zamanla sınır sorunları aşıldı, kadro genişledi, işbirliği derinleşti ve ŞİÖ oldu. Bu yapıyla Orta Asya kardeşliğimiz var.\n

***\n

Yukarıda sıraladıklarımızın hiçbiri ötekinin seçeneği değil. Hepsi Türkiye’nin ufku.\n

Avrupa, tüm ekonomik ilişkilerimizin yarısını oluşturan, 4 milyon insanımızın yaşadığı vazgeçilmez bir coğrafya.\n

Asya, 11 milyon kilometrekarelik bir alanda 300 milyon insanın 25 ayrı biçimde Türkçe konuştuğu, çok büyük ekonomik fırsatları içeren bir coğrafya.\n

Karadeniz’de en uzun sınır bizim.\n

Akdeniz’in kuzeydoğu çatısı Türkiye.\n

Atatürk’ün cumhuriyetin ilk yıllarında Batı’da ve Doğu’da attığı temeller bugün daha da güncel. Bütün mesele dünyaya tek gözle bakar gibi tek ufukla bakmamak.