Soru: Emekliyim. Her yaz döneminde 2010 yılından beri mevsimlik olarak bir Hotelde çalışıyorum. 2023 yılında sözleşmem askıya alındı ve 2024 yılında tekrar işe çağrıldım. Çalışma koşullarımın iyileştirilmesi için yaptığım istek uygun görülmeyince bu şartlarda çalışamayacağımı sözlü olarak bildirdim. Bu durumda işyerinden herhangi bir talepte bulunabilir miyim? İşveren sözleşmemi sonlandırırken nasıl bir prosedür uygulayabilir? T. Ayhan D.

4857 sayılı iş kanununun 22. maddesi gereğince, işçi ve işveren yani taraflar, aralarında anlaşarak çalışma koşullarını her zaman değiştirebilir. İşveren çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. İşçi bu durumu kabul etmez ise altı iş günü içinde yazılı olarak bildirmekle yükümlü. İşçi değişiklik önerisini bu süre içinde kabul etmez ise işveren değişiklik nedenlerini yazılı olarak açıklamak ve bildirim süresine uymak suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir. İşçi bu durumda kanunun fesihle ilgili 17 ila 21. maddelerine göre dava açabilir. Diğer bir ifadeyle; çalışma koşullarının işçi yönünden kötüleştirilmesi durumunda, işçi kötüleşen bu yeni koşulları kabul etmeme hakkına sahip. İşverenin bunda ısrarcı olması ve buna dayanarak iş sözleşmesini feshetmesi halinde, işçiye kıdem tazminatı ödemek zorunda kalır. İhbar tazminatını ödemeyebilir. Ancak, mevcut çalışma koşulları, işverenin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi gereken asgari koşullara sahipse, mevcut çalışma koşullarının daha iyi hale getirilmesi talebinin işveren tarafından kabul edilmesini zorunlu kılan bir düzenleme bulunmuyor. Böyle bir durumda da işçi taleplerinin karşılanmamasını gerekçe göstererek işten ayrılıp kıdem tazminatı talep edemez. Aynı nedenle, bu talebinin kabul edilmemesini gerekçe göstererek görevlerini yerine getirmemezlik edemez. Bunda ısrarcı olursa, işveren bildirimsiz ve tazminatsız olarak iş sözleşmesini feshedebilir. İşçinin, taleplerinin kabul edilmemesine dayanarak görevlerini yapmaması halinde, işten bildirimsiz olarak çıkarılması ve de kıdem tazminatından mahrum kalma riski bulunuyor. Yine işçi yapmakta olduğu işi, sağlık sebepleriyle yapamaz duruma geldiğine dair sağlık raporu alabilirse bu durumda, sözkonusu rapora dayanarak iş sözleşmesini kendisi feshedip, kıdem tazminatını talep edebilir. Bu hususlar, hem daimi hem de mevsimlik işçiler için geçerli.

EMEKLILERE 2023/EKİM AYINDA YAPILACAK OLASI EK ZAM BANA YANSIR MI?

Soru: 2023 yılının ekim ayında emeklilerin aylıklarına olası seyyanen bir zammın yapılması halinde, halen kamuda 4/a kapsamında çalışan sigortalının 2023 yılında (14/1/2023 tarihinden önce) aylık talebinde bulunması halinde, yapılan bu seyyanen artış emekli maaşına yansır mı? İşçi 2024 yılında (15/1/2024 tarihinden sonra) emeklilik talebinde bulunur ise 2023/Ekim ayında yapılacak seyyanen artış emekli aylığının hesaplanmasında dikkate alınır mı? Metin U.

4/a sigortalılarının emekli aylıkları, aylık talep tarihine kadar ki çalışmaları dikkate alınmak suretiyle talep yılı ocak ayı itibarıyla hesaplanıp, aylık başlangıç tarihine aylık artışları ile taşınıyor. Kamuda çalışırken, 2023 yılında 360 gün çalışarak 14/1/2024 tarihinde aylık talebinde bulunan sigortalıların emekli aylığı hesaplanırken, en son 2022 yılına ait TÜFE ve GH oranları dikkate alınarak hesaplanan güncelleme katsayısı ile 2008/Ekim sonrası prime esas kazanç tutarları ile hesaplanan kısmi aylıklar 2023 yılı ocak ayına güncelleniyor. 2023 yılı ocak ayı itibarıyla hesaplanan aylıklar, 2023/Ocak ayında yüzde 30 ve temmuz ödeme döneminde yüzde 25 oranında artırılarak aylık hesaplanıyor. Eğer emeklilere 2023/Ekim ayında ayrıca seyyanen veya oransal bir zam verilirse, 2023 yılında talepte bulunanların emekli aylıklarına bu zamlar da uygulanacak. 

Kamu sektöründe çalışıp 2024 yılında yani, 15/1/2024 tarihinden sonra emekli aylığı talebinde bulunanların, aylıklarının hesaplanması için 2023 yılı yıllık TÜFE ve GH oranları kullanılıyor. 2023 yılına ilişkin yıllık TÜFE yılsonu itibarıyla TÜİK tarafından açıklanmakla birlikte, GH, 1 Nisan’da açıklandığından SGK, 1/4/2024 tarihine kadar aylık talebinde bulunanların emekli aylıklarını sadece 2023 yılının yıllık TÜFE’sini kullanarak hesaplıyor. 1 Nisan’da 2023 yılına ilişkin GH açıklandığında, ilk 3 ayda bağladığı aylıklara açıklanan GH’ini uygulayarak aylıkları yeniden hesaplayıp fark aylıklarını gönderiyor. Netice itibarıyla 2024 yılında aylık talebinde bulunanlar için 2023 yılına ilişkin yıllık TÜFE ve GH oranı dikkate alınarak hesaplanan güncelleme katsayısı ile 2008/Ekim sonrası prime esas kazanç tutarları ile kısmi aylıklar 2024 yılı ocak ayına güncellenecek. 2024/Ocak ayı itibarıyla hesaplanan aylığa farklı bir zam öngörülmez ise 2023/Temmuz-Aralık ayında gerçekleşen 6 aylık TÜFE oranında artış verilecek. 2024 emeklisi bu durumda olası 2023/Ekim ayında verilecek emekli zammından yararlanamayacak.