Bayramda Roma’da en çok konuşulan dillerden biri Türkçeydi.

İtalyan modasının kalbinin attığı “Via Condotti”, “Via Frattina” caddelerinde; Noel süsleriyle ışıklandırılmış sokak kahveleri, restoranların kuşattığı “Pantheon”da; Navona Meydanı’nda adım başı Türkçe konuşan çiftlere, gruplara rastlıyordunuz...

Bunca yıl Roma’da bu kadar çok Türk’ü bir arada gördüğümü hiç hatırlamıyorum. Bayram turları krizden “Atın ölümü arpadan olsun!” hesabına -en azından Roma hattında- fazla etkilenmemiş görünüyor.

Çizme’deki hava oysaki çok farklı. Krizin burada kendisini en şiddetli hissettirdiği alan “dış geziler” ...

Yeni yıla bir kuş adımlık mesafedeki Avrupa başkentlerinde ya da egzotik cennetlerde girmeyi alışkanlık haline getiren İtalyanlar bu yıl frene bastı. Seyahat planlamak şöyle dursun “Noel hediyelerinde” bile “kemer sıkma” hesabındalar...

“Noel Baba”, Noel Baba olalı böyle kriz görmedi.

Yılbaşı ağaçları bile etkilendi

Restoranlar, büyük mağazalar, alışveriş merkezleri boş, Noel’in vazgeçilmezi olan “yılbaşı ağaçları” bile krizden etkilendi. Geçen yılın rakamlarıyla karşılaştırıldığında, “Noel süsleri” ve “ağaç” satışları yarı yarıya düştü.

“Noel klasiği” “kayak merkezleri”, bu yıl erken bastıran kar ve birbirinden cazip “promosyon paketlerine” rağmen boşaldı. Erken rezervasyon müşterilerine “yüzde elliye varan tasarruflar sunan” tur paketleri bile nafile, iş yapmıyor, On-on beş günlük kayak tatilleri mazide kaldı. En gözü kara kayak tutkunları dahi, yılbaşı için kent dışına en fazla “uzun bir hafta sonu” kaçmayı planlıyorlar.

’29’dan bu yana “dünyanın gördüğü en ağır bunalım” olarak tarif edilen krizin derinliğinden, hesapsız tüketime bana mısın demeyen elitler bile etkileniyor.

İtalya’nın finans merkezi Milano’nun ünlü Scala Operası’nın açılışına bu yıl krizin gölgesi düştü. Noel sezonunun bir numaralı kültür randevusu “Scala’nın açılışı” sözgelimi, halk gösterilerine sahne oldu. Avrupalı devlet ve hükümet başkanları, ünlü modacıların elinden çıkan ve birbirinden alımlı gece kıyafetlerinin, göz kamaştırıcı mücevherlerin yarıştığı “Scala davetini” -darlık zamanlarına kitle tepkisi çekmemek uğruna- geri çevirdiler.

İngiltere’de, Prenses Anne’ın, Diana ile Charles’ın 1981’de kalan müzelik düğünlerinde sergilemiş olduğu giysilerin, “kriz gardırobu” namına yeniden dolaşıma sokulduğu bu günlerde, aristokrasi dahi gösterişten sakınıyor.

Tüketim kalıpları değişti

Bu “trend”, İtalya’nın ünlü mücevher şirketlerinden “Bulgari”ler dahil herkesi etkiliyor. Bulgari kardeşlerden Gianni Bulgari, “ekonomik daralma zamanlarına” uyum sağlamak adına aile şirketine veda ederek “Enigma” markasıyla sıfır kilometre bir şirket kurdu.

Gianni Bulgari’nin girişimi, “mücevher sanatına” yeni bir anlayış getiriyor. “Herkesin erişebileceği lüks” sloganıyla yola çıkan Bulgari kardeşlerden Gianni, “2000’li yıllarda çok şey değişti” diyor; “Kadınlar gerçekte sadece ‘süs’ istiyor. 20. yüzyılda ‘süs’, kadın için illa ki ‘mücevher’ demekti. Bugün bakıyorum; en şık kadınlar icabında işporta tezgâhlarından takı alıyor. Mücevhere artı değer ekleyen şeyin zaman içinde ‘değerli taştan’ çok, ‘dizayn’ olduğunu kavradım. Bu yüzden artık ‘gümüş’ gibi, herkesin erişebileceği maddelerle ‘dizayn’ katmaya çalışıyorum...”

Ekonomik daralma yalnız “mücevheri” değil, Eski Kıta’nın tüm tüketim kalıplarını etkiliyor. Noel üstü tüketim alışkanlıklarını teslim alan trendler, sosyologlar ve uzmanlarca mercek altına alınıyor.

Cep telefonları misal, eskisi gibi satmıyor. Buna karşın, ince-büyük ekran TV’lerin satışında acayip bir patlama var. İlk bakışta “lüks harcaması” gibi görünen bu patlamayı uzmanlar, tersine insanların “kriz nedeniyle” eve kapanma eğilimine bağlıyor. Daha çok, evde geçirilecek zamana yapılan “yatırım” şeklinde değerlendiriyorlar.

Dışarıda daha az yemeğe çıkılıyor. Ama daha çok sinemaya gidiliyor. “Kültür” ve “zamana” yapılan harcamalar artıyor. Sezonluk “tiyatro”, “konser” abonmanı armağan etmeyi, Avrupalı bu karanlık 2008 Noel’inde alışılmış tüketim objeleri değiş tokuş etmeye yeğliyor.

“Her musibetten bir hayır çıkar!” hesabı, gazetelerde “krizin yarattığı yeni fırsatlar” üzerine çıkan sayısız makale var -ki başlı başına ayrı bir yazı konusu.

nilgun@cumhuriyet.com.tr