“Yeni bir uygarlık yoluna gitmek.”
Tanzimat’ta başlayan bu özlem, bugün de yürürlüktedir. Yüz yıldır çağdaşlığı arıyoruz. O günden bugüne nasıl geldiğimizi anlatmak istemiyorum. Kitaplar doldurur incelenmesi, araştırılması, belli bir yoruma bağlanması. Hep tartışılır uygarlık sayılan Batı yasalarının bize yansıtılması...
Medeni Kanun’ladır Batılılaşmamızın başlangıcı, Napolyon Bonaparte’ın öncülüğünde çıkan Fransız Medeni Yasası’nın Türkçeye çevrilmesiyle bizim de çağdaş uygarlığa katılmamız...
İşin ilginç yanı böyle bir uygarlık yasasının asker eliyle ortaya çıkışıdır. Bonaparte’ın yasası bugün de yürürlükte, birçok devletin de benimsediği bir uygarlık yasası...
Yasalarla bir toplum belli bir süre yönetilir. Hele o toplum ilkellik döneminin bütün engellerini de aşmak zorundaysa... Osmanlı bu güzel insanlık yasasını sevdi, beğendi, ama bir yasa olarak toplumda egemen kılamadı. Ancak Mustafa Kemal devrimleriyle benimsedik, İsviçre’den, Fransa’dan aldığınız ilkeleri. Mustafa Kemal Atatürk’ün dönemi Batı’nın tüm uygarlık yasalarını kabul ettiğimiz bir süredir.
İnsanoğlunun gerçek bir insan olmasını sağlayan bu tür çağdaş yasalardır. Zaman zaman karşı çıkanlar olmuşsa da Atatürk’ün gücünü alt edememişlerdir. Türkiye’de bugün de, değişik iktidarların kimi iyi, kimi yanlış kararlarına karşın hâlâ yürürlüktedir.
“Yeni bir uygarlık yoluna gitmek” görüşü geri kalmış ülkelerde de zaman zaman ağırlık kazandı. Ama büsbütün uygulanamadı, daha açığı uygulanmaktan kaçınıldı. Özellikle Doğu toplumlarında yadırgandı.
Yine de yeni bir uygarlık yüz yıldır adım adım doruklara tırmandı. Bugün uygarlık yasası ile yönetilen ülkeler, halklar çoğunlukta...
Yeni bir uygarlık Code Civile’le başlar. Bizde de Medeni Kanun’la...
Yüz yıl geçti uygarlık yasası eski anlamını koruyor. Yenileşmeler, değiştirmeler toplumdaki uygarlık yasasının etkisini azaltmadı.
Türk devrimi de çağdaşlık, uygarlık, ulusalcılık, halkçılık ilkeleriyle yaşamını sürdürmekte. Yeni bir yol ortaya çıkmadığı süre de öyle kalacak...