Çağdaş mimarlığımızın kurumsal emektarlarından Doğan Hasol’un yeni kitabı “Mimarlar Dik Durur…”

“Kurumsal” diyorum, çünkü Doğan Bey, sadece “mimarlığın beyefendisi” değil... Ülkeye kazandırdığı Yapı Endüstri Merkezi (YEM), Mimarlar Odası’nda yöneticilik, İstanbul Serbest Mimarlar Derneği Başkanlığı, YEM’in Yapı Fuarları ve mimarlık, kültür, sanat dünyamıza sayısız yayın armağanları, yılların “kesintisiz” tanığı YAPI Dergisi, dergideki günceli yorumlayan yazıları, Uluslararası Yapı Merkezleri Başkanlığı, 35 yılda 11 kez basılan Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, hatta “Galatasaray” yöneticiliği, Cumhuriyet gazetesinin spor sayfasındaki yazıları ve genç mimarlara ikinci bir okul olan “Has Mimarlık” bürosu… Hasol’un adı anılınca akla gelenler.

Böylesi yoğun ve birikimli meslek yaşamında, kendi deyimiyle “keyifli ve düşündürücü” tanıklıkları kitaplaştırarak herkesle paylaşmak da aynı “kurumsal” kişiliğin ürünü değil midir?

Hasol, “Bu dünyada iz bırakıp sonsuzluğa ulaşmış değerli mimar büyüklerimizin ve sevgili arkadaşlarımızın anısına” diyerek sarıldığı kalemiyle, mesleğin “dik duruşu”nu belgeleyen mimarları ve onlarla birlikteliklerini anlatıyor. “İnsanları mutlu edecek türden yaşanabilir çevreler yaratma mesleği ve sanatı” olarak tanımladığı mimarlık için “çok keyifli fakat bir o kadar da zor iştir” dediği ön sözünü şöyle bitiriyor: “Mimarlık dünyasının bilinmeyen kıvrımlarında kâh keyifli, kâh düşündürücü bir yolculuk yapmanız dileğiyle...”

Öyküleri bir solukta okuduğunuzda, yazarının bu dileği öylesine gerçekleşiyor ki dönüp çoğuna yeniden göz atıyorsunuz... Hele Güngör Kabakçıoğlu’nun portre, karikatür ve resimleri, öykülerin kahramanlarını, hatta mekânlarını da hayal etmenize öylesine katkıda bulunuyor ki kitabın sayfalarında sanki bir belgesel izliyorsunuz. Muhlis Türkmen, Cihat Burak, Ali İpekoğlu, Maruf Önal gibi “çizgisi kuvvetli” mimarlarımızın desenleri ise şimdiki bilgisayar mimarlarına “sanatlarını anımsama” dersi veriyor gibi...

‘Ülkenin birinde...’

Öykülerden örneklere bu köşenin sınırları elvermiyor ama kitabın sonundaki, “Ülkenin Birinde Mimarlık ve Şehircilik Sözlüğü”nden kimi tanımlamaları özetleyerek aktarmadan edemeyeceğim.

Bunlar, o “ülkenin biri”ndeki mimarlık ve şehirciliğin durumunu göstermeleri bakımından da Hasol’un ödünsüz dik duruşunu özetliyor. İşte zorlukla seçebildiklerimden bir demet:

Dandik proje: Belediye onayı için düzenlenen uydurma mimarlık ve mühendislik projesi. Daha sonra gerçeği ile değiştirilir.

Duble yol: Yapıla bozula parası duble ödenen yol.

H=6.50: Eğimli arsada 6-7 katlı binaya elverişli yükseklik izni.

İmar planı: Planlı yağmanın aracı olarak düzenlenen, zamanla delik deşik edilen kentsel plan.

Kıyı şeridi: İlerde yağmalanmak üzere korunan su kenarı.

Meydan: Kent merkezinde otobüs ve minibüs duraklarını barındıran kaotik (kargaşalı) geniş alan.

Nazım plan: Usulen yapılıp sonra rafa kaldırılan şehir ana planı.

Orman: Yakılmak üzere korunan ya da işgal edip içine yapılar yapıldıktan sonra 2B maddesi uygulanan ağaçlık alan.

Park: İlerde kemirilerek yer yer yapılarla doldurularak halka kapatılmak üzere düzenlenmiş yeşil alan.

Politikacı: Çarpık kentleşmenin baş sorumlusu.

Trafik ışığı: Şoförleri kırmızı görmüş boğa gibi hızlandırır.

Yaya geçidi: Yayaların bir kaldırımdan ötekine geçerken ancak koşarak taşıtlardan canlarını kurtarabildikleri geçit.

Yeşil alan: İlerde üzerine gökdelen dikilecek arazi...

Mimarlığımızın ve şehirciliğimizin hak etmediği bu hazin gerçekleri anımsatarak, sorumlularına karşı “dik duruş”ların serüvenini belgeleyen Doğan Hasol’a bir kez daha teşekkür borçluyuz...