“Çiftçilerimizin, sanatkâr ve esnafımızın işlerinde gelişebilmeleri, az emek çok kâr getirecek teşebbüsleri başarabilmeleri için, en kestirme çare olan kooperatif şirketlerin ülkemizde de kurulmaları ve çoğalmaları milletimiz için başlı başına bir iktisadi zafer oluşturacaktır.”

Mustafa Kemal Atatürk

Lise ve üniversite yıllarımızda Türkiye, tarım ürünleri açısından dünyada kendine yeterli yedi ülkeden biri diye konuşur, bundan gurur duyardık. Ancak yıllar içinde, özellikle de AKP’li 20 yılda tarım ihmal edildi. Üretici köylüye, çiftçiye destek yok oldu. Tarımsal girdilerin fiyatlarının alabildiğine yükselmesiyle borçlanan, borçlarını ödeyemez hale gelen üreticiler, haciz kıskacıyla baş başa kaldı. Böyle olunca 1934 yılında 57 bin ton buğday ihraç eden Türkiye’nin son yıllardaki üretimi, iç tüketimi karşılayamadığından, buğday başta olmak üzere pek çok tarım ürününü ithal eder hale geldi.

Gelecekte tarım ürünlerine ve gıdaya erişim, dünyanın en önemli sorunu olacaktır. Bu nedenle coğrafyası ve iklimi uygun olan ülkemizin, tarım ve hayvancılığa bir plan ve program kapsamında önem vermesi gerekir. Üreticiyi, çiftçiyi destekleyerek üretim artırılmalıdır. Bunu da kooperatifçiliğe önem vererek, özendirerek yapmak gerekir. 

AB’DEKİ DURUM

Günümüzde tarımsal ihracatta dünya ikincisi olan Hollanda’nın öyküsü ilginçtir. Yüzölçümü 42 bin kilometrekare olan (neredeyse Konya kadar) Hollanda topraklarının dörtte biri deniz seviyesinin altındadır, yüzde 18’i sularla kaplıdır. Buna karşın 2021 yılı tarımsal ihracatı 118 milyar dolardır. Bu, ülkemizin tarımsal ihracatının beş katıdır. Hollanda’nın tarımsal üretim ve ihracatında yakaladığı ivmede kooperatifçiliğin etkisi büyüktür. Tarımsal ihracatın itici gücü konumundaki ana ürün gruplarında etkin ve işlevsel kooperatifleşme oranı yüzde 85-95 arasındadır. 

Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nde 40 yıldan fazla kooperatifçilik dersleri veren, 12 Eylül öncesi Köy-Koop’ta yöneticilik yapan Prof. Dr. Ziya Gökalp Mülayim’in “Atatürk ve Kooperatifçilik” adlı önemli kitabından öğrendiğimize göre, Avrupa Birliği ülkelerinde 163 milyon insan kooperatif ortağıdır. Avrupa tarımı büyük ölçüde ve etkin biçimde kooperatifleşmiş olduğundan gelişmiştir. Ülkemizde ise tarımsal kooperatiflerin ortak sayıları 5 milyon kadardır. ABD’de 156 milyon insan kooperatif ortağıdır. Bu sayı Japonya’da 76 milyon, Fransa’da 32 milyon, Almanya’da 22 milyon, İngiltere’de 12 milyon, Çin’de 180 milyon, Rusya’da 17 milyon, Hindistan’da 239 milyondur. 

‘EN KESTİRME ÇARE’

Büyük önderimiz Atatürk, özgün düşünce ve eylemleriyle, Türk kooperatifçilik hareketinin öncüsü ve kurucusudur. Kooperatifçiliğimizin gerektirdiği yasal düzenlemelere öncülük etmiştir. Halka örnek olmak, özendirmek için iki kooperatifin (tüketim ve tarım) kurucusu ve bir numaralı ortağı olmuştur. Meclis’in açılmasından beş ay sonra, 27 Eylül 1920’de, Kooperatif Şirketler Kanun Tasarısı hazırlanıp, Meclis’e sunulmuştur. 19 Mart 1923’te, Basın Yayın Genel Müdürlüğü’nün yayımladığı “Kooperatif Şirketler” adını taşıyan 24 no’lu kitapçıkta Atatürk, “Çiftçilerimizin, sanatkâr ve esnafımızın işlerinde gelişebilmeleri, az emek çok kâr getirecek teşebbüsleri başarabilmeleri için, en kestirme çare olan kooperatif şirketlerin ülkemizde de kurulmaları ve çoğalmaları milletimiz için başlı başına bir iktisadi zafer oluşturacaktır” demiştir.

AV. M. ZİYA YERGÖK

22. DÖNEM ADANA MİLLETVEKİLİ