28 Mayıs 2023’te yapılan seçimlerde -anayasanın 101. maddesi II. fıkrasına aykırı olarak- üçüncü kez cumhurbaşkanı seçilen Recep Tayyip Erdoğan, 3 Haziran’da göreve başladıktan sonra anayasanın 104 ve 106. maddelerine göre bir cumhurbaşkanı yardımcısı ile 17 bakan atadı ve Resmi Gazete’de yayımlandı.

2018’de cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ikinci kez seçilerek göreve başlayan Erdoğan’ın Resmi Gazete’de yayımladığı 1 sayılı “Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”nde bakanlar ve bakan yardımcılarının görev ve yetkileri madde 503 ve madde 504’te düzenlenmiştir.

3 sayılı cumhurbaşkanlığı kararnamesinin 2. maddesine göre, bakan yardımcıları da “üst kademe kamu yöneticileri” arasında bulunmaktadır. Anayasanın 104. maddesi uyarınca cumhurbaşkanı, “Üst kademe kamu yöneticilerini atar, görevlerine son verir ve bunların atanmalarına ilişkin usul ve esasları cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenler.”

Aynı kararnamenin 4. maddesine göre, “(I) sayılı cetvelde yer alanların görev süresi, atandıkları tarihte görevde bulunan cumhurbaşkanının görev süresini geçemez. Cumhurbaşkanının görev süresi sona erdiğinde, bunların görevi de sona erer. Ancak bunlar, yerlerine atama yapılıncaya kadar görevlerine devam eder. Görev süreleri sona erenler, yeniden atanabilir. Bunlar, görev süreleri sona ermeden görevden alınabilir.”

Değerlendirme

Cumhurbaşkanı yardımcısı olarak tek kişi atandığı halde, bakanlıklara 4’er bakan yardımcısı atanması dikkat çekicidir. Bakan yardımcıları, cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi öncesinin müsteşar ve müsteşar yardımcılarının yerini almaktadır. Müsteşar olarak sadece anayasanın 159. maddesi uyarınca Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun “tabii üyesi” olan Adalet Bakanlığı müsteşarı kalmıştır. Ama 2023/308 sayılı atama kararı ile Adalet Bakanlığı’na da 4 bakan yardımcısı atanmıştır.

Anayasanın 128. maddesine göre “Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, ... kanunla düzenlenir.” Oysa anayasanın 104. maddesi IX. fıkrasının verdiği yetki ile bakanlar gibi bakan yardımcılarının atanmaları, görev ve yetkileri cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenmiştir. 6771 sayılı kanunla yapılan değişiklik sonucunda iki madde arasında ortaya çıkan çelişki giderilmelidir.

Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile yapılan düzenlemelerde genel ilkelerle çelişen hükümler, aynı konuda çıkarılacak kanunlarla düzeltilmelidir. 104. maddenin XVII. fıkrası, bu durumda cumhurbaşkanlığı kararnamesinin “hükümsüz hale” geleceğini belirtmiştir. Asıl olan kanunla yapılan düzenlemelerdir.

Prof. Dr. Hikmet Sami TÜRK