Türkiye, Suriye’de tampon bölge oluşturma konusunu tartışıyor. Bu girişim anayasa hukuku açısından çok sorunludur. İlk akla gelen ise yetki sorunudur.
Anayasanın 92. maddesine göre, TSK’nin yabancı ülkelere gönderilmesine TBMM izin verebilir. Anlaşıldığı kadarıyla hükümet 2 Ekim 2014 tarihli “Irak-Suriye Tezkeresi’nin” bu izni verdiği iddiasındadır. Lakin söz konusu karar kalıcı bir askeri operasyona cevaz verir biçimde yorumlanamaz.
Tezkerede hükümetin alacağı önlemlerin uluslararası hukuka uyması gereği ayrıca vurgulanmıştır. Dolayısıyla uluslararası hukuka aykırı eylemler tezkereye de aykırıdır.

İşgüder hükümet
Mevcut hükümetin durumu da bir başka sorundur. Anayasa hukukunda, seçimlerin ardından yeni hükümet kuruluncaya dek görevde olan hükümet “işgüder hükümet” olarak adlandırılır. Bu hükümetlerin görevi rutin işleri yürütmektir; ülkeyi savaşa sürükleyebilecek girişimlerde bulunmaları, anayasa hukuku gelenekleriyle de meşruluk anlayışıyla da bağdaşmaz.
7 Haziran seçimlerinin, seçmenin, hükümetin Suriye politikasına tepkisi olarak da okunması, meşruluk açısından bir başka önemli noktadır. Ortada hükümetin acilen harekete geçmesini zorlayan bir saldırının, bir krizin olmadığı da açıktır.
Cumhurbaşkanlığının rolü de sorunludur. Basına yansıyan bilgiler, müdahale emrini asıl verenin Cumhurbaşkanı olduğu yönündedir. Cumhurbaşkanlığı sözcüsü planlar konusunda açıklamalar yapmaktadır. Bu durumun anayasaya aykırılığının altı çizilmelidir.
Anayasa cumhurbaşkanına, TSK’nin kullanılmasına karar verme imkânı tanımaktadır; fakat bunu belli koşullara bağlamıştır. Buna göre, TBMM’nin tatilde ya da ara vermede olması, ülkenin ani bir silahlı saldırıya uğraması ve bu sebeple silahlı kuvvet kullanılmasına karar verilmesinin kaçınılmaz olması gerekir. Mevcut durumda, bunların hiçbirisi söz konusu değildir.

Savaş tehlikesi
Konu ceza hukuku açısından incelendiğinde akla Türk Ceza Kanunu’ndaki “yabancı devlet aleyhine asker toplama” (TCK m.306) suçu gelmektedir. Madde, yetkisiz olarak yabancı bir devlet aleyhine asker toplamanın yanında, ‘diğer hasmane hareketlerde bulunulmasını’ da 5-12 yıl arası hapis cezası ile cezalandırmaktadır.
Hasmane hareket düşmanca harekettir ve Türkiye’nin savaş tehlikesi ile karşı karşıya kalacak ölçüde olması durumunda suç tamamlanmış olur. Savaşın çıkması gerekmeyip savaş tehlikesinin doğması yeterlidir.
Savaş çıkarsa suçun cezası müebbet hapistir. Madde gerekçesi ile birlikte değerlendirildiğinde; asker toplama eyleminin hükümetin izninin varlığı durumunda suç olmaktan çıkabileceği ama hasmane hareketler açısından bu olasılığın bulunmadığı görülmektedir. Dolayısıyla hiçbir makam, yabancı bir devlete karşı Türkiye’yi savaş tehlikesi ile karşı karşıya bırakacak biçimde düşmanca hareketlerde bulunulmasına izin veremez.

Emre itaat
Suçun oluşmamasını sağlayan bir hukuka uygunluk nedeni olarak meşru savunmanın düşünülebilmesi içinse (TCK m.25/1) “mevcut bir saldırı” ya da “gerçekleşmesi muhakkak olan bir saldırı” bulunmalıdır. Bir başka hukuka uygunluk nedeni olan “amirin emrini ifa” ise konusu suç oluşturan emir bakımından geçerli değildir (TCK m.24/3).
Emir suç oluşturan bir eylemin gerçekleştirilmesine yönelik ise emir veren de yerine getiren de cezai bakımından sorumlu olur. Güvenlik birimleri açısından bu kuralın bir istisnası varmış gibi gözükse de (AY m.137/3, TCK m.24/4), bir hukuk devleti suç teşkil eden emrin yerine getirilmesine izin veremez.
Nitekim asker kişiler açısından astın üstün emrini yerine getirmesi zorunlu olmakla birlikte (İç Hizmet Kanunu m.14), ast emrin suç oluşturduğunu biliyorsa cezai sorumluluk devam etmektedir (Askeri Ceza Kanunu m.41/3-B). Polisler açısından da konusu suç oluşturan emir hiçbir biçimde yerine getirilemez (PVSK m.2/2).
Konusu suç teşkil eden bir emrin hiçbir surette yerine getirilemeyeceğinin ve yerine getiren kimseyi sorumluluktan kurtarmayacağının Anayasanın emredici hükmü olduğu (md. 137/2) asla unutulmamalıdır.  

Yrd. Doç. Dr. GÜÇLÜ AKYÜREK 
Yrd. Doç. Dr. BURAK ÇELİK