2003 yılında hayatımıza giren ama özellikle 2009’dan bu yana gittikçe daha çok uygulama alanı bulan iflas ertelemesinde amaç, yükümlülükleri (borçları) varlıklarından (alacaklarından ve sermayesinden) fazla olacak şekilde mali yapısı bozulmuş, yani “borca batık” sermaye şirketleri ve kooperatiflerin; alacaklıların icra takibi vb. müdahaleleri olmaksızın ticari faaliyetlerine devam etmesini sağlamak suretiyle, belli bir ödeme planı çerçevesinde borçlarını ödemesi; dolayısıyla mali yapısını düzeltmesi ve iflastan kurtulmasıdır.
İflas ertelemesinin çekiciliği
Uygulamanın borçlu için en çekici tarafı, mahkemenin iflas ertelemesi kararından itibaren, kamu alacakları da dahil borçlu aleyhine hiçbir takip yapılamaması ve iflasın ertelenmesi kararından önce başlamış takiplerin durmasıdır. Aslında amacına uygun kullanılması halinde, sadece borçlunun değil alacaklının da menfaatına bir uygulama söz konusudur. Keza, borca batık firmanın iflası halinde ya çok sınırlı bir tahsilat ya da hiç tahsilat yapamama riskine karşılık; iflas ertelemesi halinde, borçlu firmanın üzerine gidilemeyeceğinden, firma biraz nefes alacak ve faaliyetlerini sürdürebildiği için de alacakların zamana yayılarak tahsili mümkün olabilecektir.
Peki, sorun ne?
Ancak her şey kâğıda yazıldığı gibi olmuyor. İş uygulamaya geldiğinde, kâğıda yazılanlar kuma yazılmış muamelesi görebiliyor. Çünkü bazı kötü niyetli firmalar, geri ödeme niyeti olmadan ve özellikle çek karşılığı mal alımı şeklinde ya da bankalardan kredi almak suretiyle borçlanmakta; akabinde iflas erteleme uygulamasıyla, uzatmalarla birlikte 5 yıla kadar alacaklıların takibinden kurtulma yoluna gidebilmekteler. Yine, bu tip kötü niyetli firmaların, bilançolarıyla oynamak suretiyle, olduklarından borçlu göründükleri; böylece borca batık statüsü bağlamında, iflas erteleme kararı aldırma yoluna gidebildikleri ifade edilmektedir.
Piyasa hangi yönde etkilenir?
Söz konusu kötü niyetli girişimler, örneğin bankaların hem kredi verirken çok daha fazla ince eleyip sık dokumasına; hem de mevcut kredileri için kredi takip politikalarında daha az esnek olmalarına neden olmaktadır. Bu da üretimi ve ticareti besleyen ana kaynaklardan birinin sönümlenmesi anlamına gelmektedir. Yine, iflas erteleme kararı alan firmayla doğrudan ya da dolaylı ticari alışveriş ilişkisi olan sağlıklı firmaların da, alacaklarını tahsil edememeleri nedeniyle nakit akışları bozulabilmekte ve bu firmalar da mali açıdan ciddi problemler yaşayabilmektedirler.
Sorunun kaynağı
Aslında, sorun iflas erteleme müessesinde değil ama kurgulanan mekanizmadadır. Bu çerçevede, ilgili sektör temsilcilerinin ifadesine göre, uygulamanın 3 ana aksayan yönü bulunmaktadır. Bunlar,

•  Mahkemece atanan ve iflas erteleme süresince firma yönetiminde yer alan kayyımların, ilgili sektörün gerektirdiği mesleki bilgi, deneyim ve yeterliliğe sahip olmamaları, 
• Firmanın iflas erteleme talebine dayanak oluşturacak iyileştirme projesinin, yani borçlarından nasıl kurtulacağına ilişkin çıkış planının, gerçekçi ve uygulanabilir olup olmadığının yeterince ve gerektiği gibi değerlendirilmemesi ve bu amaçla mahkeme tarafından atanan yerel bilirkişilerin uzmanlık ve yeterliklerine ilişkin zaafiyetler,
•  Ve nihayet, firmaların esas sözleşmeslerinde kayıtlı firma merkezlerini, iflas erteleme kararını daha kolay alabildikleri şehirlere kolaylıkla taşıyabilmeleri şeklinde ifade edilmektedir.
  Sonuç ve çözüm
  Aslında ticari hayatın istikrarı için çok faydalı olabilecek bir müessese, kötü niyetli girişimlere açık kapı bırakacak şekilde düzenlenmiştir. Ancak bu kapıların kapatılması elbette mümkündür. Bunun yolu da, borca batıklığı ve iyileştirme planlarının uygulanabilirliğini tespit için bağımsız denetim şirketleri gibi aktörlerin sürece dahil edilmesi, firmaların ancak belli süreyle faaliyet gösterdikleri yer mahkemelerinden iflas erteleme talebinde bulunabilmeleri gibi, yukarıda söz konusu edilen 3 temel aksaklığı giderecek basit tedbirlerin alınmasından geçmektedir.

Dr. MİTHAT BÜLENT ÖZMEN
Okan Üniversitesi
Bankacılık ve Finans