Salgın nedeniyle geçen yıl hayata geçirilen ücretsiz izin uygulaması yani işten çıkarma yasağı iki ay daha uzatıldı. İşçi, uzatma kararı ile bir ölçüde kaygısını giderse de ödenecek paranın yetersizliğinden ötürü karamsar.

Ekonomik olarak zorda olan işveren, emekçinin işine 17 Mayıs’a değin son veremeyecek ancak ücretsiz izne gönderebilecek. Devlet, işçiye İşsizlik Sigortası Fonu’ndan günlük 47.70 lira olmak üzere aylık toplam 1431 lira yardımda bulunacak.

ASGARİDE ARTIRIM ŞART

Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı kararıyla emekçi işten çıkarılma kaygısından iki ay uzaklaşırken, günlük 47.70 liralık ödeneğe talim edecek olmasından umutsuz. Yıl başında günlük 39.24 liradan 47.70 liraya yükseltilen ücretsiz izin ödeneğinin, resmi enflasyonun yüzde 15.61, çarşı enflasyonunun yüzde 50’ye yaklaştığı günümüzde temel gereksinimleri karşılamayacağı aşikâr.

Ekmek fiyatının 1.5-2 lira arasında değiştiği dikkate alınırsa açlık sınırının hayli gerisinde kalan 1431 lira kalabalık ailenin bırakın et, süt, peynir, zeytin gibi temel tüketim maddelerini aylık ekmek harcamasını bile karşılamaz. Ücretsiz izne çıkarılan işçiye ödenen paranın brüt asgari ücret düzeyine çıkarılması şart. Ancak o zaman bir ölçüde rahatlar.

Nisan 2020-Ocak 2021 arasında 2 milyon 471 bin emekçi ücretsiz izne gönderilirken fondan bu işçilere toplam 8.2 milyar lira ödendi. Bir yıllık salgın sürecinde İşsizlik Sigortası Fonu’ndan işverenlere ise -çeşitli teşviklerle emekçiye verilen 8.2 milyar liranın 2.9 katı kadar- toplam 23.7 milyar lira ödeme yapıldı.

Fonun emekçiden çok işverene yaradığı salgın döneminde bir kez daha görüldü. Salgından önce fonda bulunan 135 milyar lira, çoğunluğu işverenlere yapılan teşvik ve desteklerden dolayı 96 milyar liraya düştü.

KORUYUCU DÜZENLEME GEREK

Emekçiye yararı olması amacıyla rahmetli Bülent Ecevit’in başbakanlığı döneminde çıkarılan 4447 sayılı yasa ile hayata geçirilen İşsizlik Sigortası Fonu’ndan emekçi bugüne değin beklediğini alamadı. Alacak gibi de görünmüyor. “İstihdamı artırsın, işsizlik düşsün” diye fondan patronlara çok sayıda teşvik yardımı yapıldı ancak işsizlik bir türlü önlenemedi, aksine arttı.

İşten çıkarma yasağının uzatılmasına karşın işveren ve işçinin büyük beklentisi olan kısa çalışma ödeneğinden ses yok. Eğer yeni bir karar alınmazsa uygulama mart ayı sonunda bitecek. Kısa çalışma ödeneği uygulaması uzatılmazsa işverenlerin zorlanacağı, işyerlerinin kapanabileceği, dolayısıyla Kod-29 uygulamasıyla işten çıkarılmaların yaşanması yüksek olasılık. Bu nedenle kısa çalışmanın da uzatılması kaçınılmaz. Uygulama kapsamında devlet tarafından işçiye en az brüt ücretinin yüzde 60’ı, en fazla brüt asgari ücretin yüzde 150’si kadar ödeme yapılıyor.

Hem ücretsiz izne gönderilen hem de kısa çalışma ödeneğinden yararlanan emekçinin emeklilik primleri yatırılmıyor. Aleyhlerine olan bu uygulama nedeniyle işçinin emekli olma süreleri ve prim ödeme günleri uzayacak yani geç emekli olabilecekler. Emekçinin işini yitirmemesi, hak ettiğini eksiksiz alabilmesi ancak koruyucu düzenlemelerin hayata geçirilmesiyle mümkün olacak. 

ŞÜKRÜ KARAMAN

GAZETECİ