YAZAR:AVUKAT SEDAT VURAL
Ankara Barosu

Hayvan hakkı bir insan hakkıdır, insanlıktır, insaniyettir

Bazıları için bu ülkede “hayvan hakları”nı tartışmak lüks sayılsa da bu bir lüks değil, ihtiyaçtır ve insan hakları ile ilgili metinlerde sıkça geçen o güzel ifadenin yani “insanlık onuru”nun bir gereğidir.

Ansiklopedik tanıma göre insan; konuşabilen, dik duruşlu, büyük beyinli, kavrayıcı elli primad’dır. İnsanın bugünkü biyolojik ve kültürel biçimi binlerce yıl geçmişe dayalı insanlık evriminin sonucudur. Bizi bugünlere getiren, bu insanlık evrimidir... İnsanlık evriminin dinamosu ise insanın üretici bir varlık olmasıdır… İnsan bu niteliklerini toplumsallık içerisinde kullanarak, kullandığı ölçüde yetkinleştirerek doğa ile mücadelesinde başarılı olmuştur. Bu kimliği ile de toplumsal dönüşümlere damgasını vurarak günümüze kadar taşınan uygarlıkların oluşmasını sağlamıştır.
İnsanın biyolojik olarak nasıl bir evrim sonucu insanlaştığı, ünlü İngiliz bilgini Darwin’in “Evrim Teorisi” ile ortaya konulmuştur; “Canlı türler ayrı ayrı ve bugün oldukları gibi yaratılmamışlardır; Tersine ortak bir kökenden, uzun bir evrim süreci ile türemişlerdir. Yaşayan hiçbir tür, kendi kılığını uzak bir geleceğe değişmemiş olarak iletemeyecektir. Bütün canlı biçimler, çevremizde etkileri sürdüreduran yasaların ürünleridir. Bu Yasalar, üreme ve büyüme, soyaçekim, yaşama koşullarıdır. İnsan’da kendinden önce yaşamış bir biçimden türemiştir; Bu çok gelişmiş bir maymun türüdür.

İnsanın toplumsal evrimi
Bugünkü insan ırkları renk, saç, kafatası biçimi, vücut organları vb. gibi bir çok bakımdan farklı olmakla birlikte, yapılarının tümü dikkate alınırsa pek çok noktada birbirlerine büyük ölçüde benzemektedirler. Vücut yapısı ve zihni yetiler bakımından çeşitli ırklar arasında görülen sayısız benzerlikler, ayrı ayrı kazanılmış olamayacağı için, onların aynı ıraları taşımış bir atadan soya çekilmiş olması gerekir.
Hayvanlar aleminin ilerleyen evrimi sonucu, uzun ve aşamalı bir gelişme yolunda, yeryüzündeki yaşamın bütün tarihinin en önemli olayı olan insanın en yakın atalarının ortaya çıkışı, bir milyon yıldan daha öncesine yani üçüncü zamanın sonuna kadar varır. Biyolojik bakımdan insan, hayvanlar âlemini düzenleyen ve yöneten doğal ve nesnel yasalara uygun olarak oluştu.”

‘Araç yapan hayvan’
İnsanın insan olması, hayvanlar aleminden ayrılması, yalnızca biyolojik evrim sonucunda olmamıştır; insanın kendi eliyle yaptığı iş aletlerinin yardımıyla gösterdiği toplumsal çalışma yolu ile olmuştur. Aletler yapıp, yaratarak, kendini yapmış ve yaratmıştır insan…
Bu nedenle Benjamin Franklin, “araç yapan hayvan” olarak tanımlamıştır insanı... Bu gelişimi sağlayan ise çalışmadır; İnsan, doğal nesneler ile çalışarak insan olmuş, nesneleri de kullanarak araç yapmıştır. Oysa hiçbir hayvan, birazcık da olsa eylemini yönlendirme yeteneğine sahip değildir, hiçbiri, en ilkel şeyleri bile yapamaz. İnsanın doğa ile mücadele evrimi sonucu bulduğu bu aletler doğuştan bir içgüdü ile yapılmamıştır. Bunları, deneylerle, deneyip yanılmayı öğrenmiştir insan. İnsanın bu mücadele ve deneyleri, düşünme yeteneğinin düzenli gelişmesine neden olmuştur. Bir işi bilinçle yapmak, bilinçli biri olmak, çalışma sırasında çalışma yoluyla gelişmiştir.

‘Toplumsal bir hayvan’
Çalışma, her zaman toplumsal bir olgu olmuştur. Tek başına bir insanın çabaları tüm topluluk yaşamının ayrılmaz bir parçasını oluşturmuştur. Çünkü topluluk üyelerinin çalışma için bir araya gelmesi, insanın düşüncesinde ve bilincinde, kendisini toplulukla aynı ve bir tutmaya, topluluğun gereksinmelerine boyun eğmeye ve kendisini yalnızca topluluğun bir üyesi saymaya götürüyordu.
Emek ile sağladığı bu çalışma toplumsallığı sayesinde insan, köken olarak kendini aşmak, tüm insan olmak istiyordu... Günümüzde de yüceltilen birey olarak değil, toplumun bir parçası olarak, elbirliği içerisinde, daha anlamlı bir dünya yaratmak için çabalıyordu... Doğanın kölesi olarak ve onun verdikleri ile yetinen değil, sorgulayarak, çalışarak, çabalayarak, doğayı yöneltmeyi, sınırlı benliğini toplu yaşayışla birleştirmeyi, bireyselliğini toplumsallaştırmayı gerçekleştirmek istiyordu.

İnsanlığın sorumluluğu
Böyle bir sorumluluğa neden; insanoğlunun evrende doğada olanlarla yetinen değil; kendisinin ürettiği yeni ürünler, teknik buluşlar ile doğa üzerinde egemen olma ve buna bağlı insan odaklı bir dünyanın yaratıcısı olmasıdır. Bu nedenledir ki, dünyanın insani ve vicdani bundan öte tüm canlıların ve çevrenin insani ölçütlere uygun adil, eşit ve ayrımsız yönetilmesi ve korunması insan olmanın ve insanlığın görev ve sorumluluğudur...
Ve yine bu sorumluluk nedeniyledir ki; tüm canlılar ve çevreyi kapsayan yaşanılır bir dünya yaratmak uğruna başta Birleşmiş Milletler ve Avrupa Konseyi tarafından çıkarılan yüzlerce uluslar arası sözleşme ve kararın temelinde, yeryüzünde yaşayan canlıların tek bir tür olduğu düşüncesinden yola çıkarak hiçbir canlının ırk, renk, dil, inanç ayrımı olmaksızın yaşaması; dünya üzerinde meydana gelen ve tüm canlıları ilgilendiren olaylara karşı duyarlı olunması; gezegende yaşayan her bir insanın dünyanın diğer canlıları ve çevresinin korunması konusunda evrensel bir sorumluluk taşıması bilincini aşılamak ve yerleştirmektir...

Kayıtsız kalmamalı
Unutulmamalı ki; Yaşanılacak dünya, evrendeki tüm canlıların özellikle insan ve hayvan hak ve özgürlüklerinin ödünsüz uygulandığı ve bunların hukuksal güvenceye bağlandığı bir dünyadır. Dünya komşumuz, yaşam ortağımız, pozitif enerjimiz, çıkarsız sevgimiz hayvanlara ve onların haklarına karşı kayıtsız kalmak öncelikle insan onuruna aykırıdır...
“İki resim karesi hiç gözümün önünden gitmez. Biri, işkence sonucu ölen bir gencin mezarında ağlayan yalnız bir annenin resmi diğer ise sahibi tarafından ayağı kırıldığı için yol ortasında o halde terk edilmiş bir atın resmi. Hakkın hiçe sayıldığı, yaşam hakkının yok edildiği iki acı dolu tablo.
Bazıları için bu ülkede “hayvan hakları”nı tartışmak lüks sayılsa da bu bir lüks değil, ihtiyaçtır ve insan hakları ile ilgili metinlerde sıkça geçen o güzel ifadenin yani “insanlık onuru”nun bir gereğidir. “Onurlu bir insan olmak” sadece “insanın haklarını” değil “her türlü canlının da haklarını” korumak ve gözetmekten geçer. ”