2012 tarihinde yürürlüğe giren 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası’nın 3(g) maddesinde iş kazası, “işyerinde veya işin yürütümü nedeni ile meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olay” olarak tanımlamaktadır. Yasanın 1. maddesi ise yasanın amacının işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi, bunun yerine getirilmesinin işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk hakkı ve yükümlülüğü olduğu belirtilmektedir. Yasada değinilmediği halde eğer bir işyerinde işçiler sendika üyesi olmuş ise sendikaların da işçilere vekâleten bu yasanın uygulanmasından sorumlu olacağı sonucuna varmak gerekir. 6331 sayılı yasa işyerlerinde sağlıklı ve güvenli çalışma koşullarının sağlanması için çalışanların da denetime ortak edildiği, işyerlerine endüstriyel demokrasiyi getiren çok önemli bir yasadır.

Bu önemli yasaya rağmen, SGK istatistiklerine göre, ülkemiz Avrupa ülkeleri arasında yüz binde 5 oranında ölümlü iş kazası ile birinci durumdadır. İş Sağlığı ve Güvenliği Meclisi’nin raporuna göre 3 Kasım 2002’den günümüze kadar ülkemizde 30 bin 224 işçi çalışırken yaşamını kaybetmiştir. İş kazaları ülkemizin büyük sorunudur ve çok iyi düzenlenmiş bir yasaya rağmen bu ölümler neden olmakta ve bu ölümlerden kimler sorumludur?

ÖNCE DEVLET

Yasanın uygulanmasından öncelikle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı sorumlu. Ülkemizde 1 milyonun üzerinde işyeri var ama bakanlığın bu işyerlerini denetleyebileceği müfettiş sayısı sadece 1054. Bu koşullarda, müfettişler genelde ancak kaza olduktan sonra rapor tutmak üzere işyerlerine gidebilmektedirler. Bakanlığın mutlaka müfettiş sayısını artırması ve işyerlerinin periyodik denetimini yaptırması kaçınılmazdır. Yoksa işçiler iş kazalarında ölmeye, sakat kalmaya devam edeceklerdir.

İŞVERENLER VE SENDİKALAR

Yasanın öngördüğü önlemleri almak işverenler için bir yasal zorunluluktur. İş kazaları kullanılan teknoloji ve araçların niteliğinden, bakımından, kontrol noksanlığından kaynaklanmaktadır. Bunun dışında iş sağlığı uzmanı çalıştırmak, örneğin arıtma sistemleri kurmak, yeni teknolojileri işyerlerine taşımak çok pahalı işlemlerdir ve işverenler bu sistemlere yatırım yapmaktan sürekli kaçınmaktadır. Maliyeti düşürerek üretmek değil insana saygı duyarak üretmek önemlidir.

Yasa dolaylı olarak işyerinde örgütlenmiş sendikalara üyeleri adına denetim hakkı da vermektedir ama işçi sendikaları bu haklarını kullanmamakta. Çalışma Bakanlığı, iş sağlığı ve güvenliği kursları açmakta ve uzmanlık belgesi vermektedir. Hiçbir sendikanın belgeli uzman çalıştırdığına ve örgütlendiği işyerlerini bu uzmanlar ile iş sağlığı ve güvenliği ayrıca meslek hastalığı yönünden düzenli denetlediğine ilişkin bir işaret yok. Sendikaların asıl görevi üyelerine ücret zammı ve sosyal haklar sağlamaksa üyelerinin sağlığından ve yaşam hakkından sorumlu olduklarını anlamaları gerekir. İşçi sendikaları en yakın zamanda iş sağlığı ve güvenliği uzmanları istihdam etmeli ve üyelerinin sağlığına, meslek hastalığına özenle yaklaşarak sendikacılığı işçi onuruna yakışan bir düzeye taşımalıdır. 

DR. ENGİN ÜNSAL

GİRNE AMERİKAN ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ