24 Kasım 2021 tarihinde İBB Meclisi İSKİ Genel Kurulu’nda konuşma yapan ve İBB Meclisi’nde çoğunluğu oluşturan Cumhur İttifakı ortağı MHP’li Silivri Belediye Başkanı Volkan Yılmaz, İstanbul şebeke suyunun niçin içilemediğini ve İSKİ web sayfasında İSKİ’nin misyon-vizyon kısmında “içilebilir su amacı” ifadesinin niçin yazıldığını, damacana sulara muhtaç bırakıldıklarını belirterek mevcut İBB ve İSKİ yönetimine sert eleştirilerde bulunmuştur. 

İSKİ’nin dahil edildiği bu haksız ve siyasi polemiğe sağlıklı ve temiz sular hususunda (su sanitasyonu) uzman bir klinik mikrobiyolog ve bilim insanı olarak bilimsel literatür ve sağlık mevzuatları yönünden irdelenmesinin gerektiği kanaatindeyim. 

İstanbul şebeke sistemi suları 12 adet yüzeysel ham su kaynaklarından uluslararası ve ulusal düzeyde kabul gören resmi ve bilimsel kuruluşların rehberlerindeki kriterleri ve ölçütleri ile denetim mekanizmalarının kontrolü altında sağlıklı ve temiz su standartlarında hazırlanarak hem kullanım hem de içilebilir amaçlı olarak İstanbul halkının tüketimine verilmektedir. Su arıtma tesislerinde, ozonlama ve kimyasal dezenfeksiyon (klor uygulaması) işlemleri sonucunda yaklaşık 23.000 km’lik şebeke sistemiyle İstanbul halkının tüketimine sunulan günlük 3 milyon metreküp temiz ve sağlıklı suyun içme suyu olarak kullanılmamasında ana sorun bireysel psikolojiye bağlı tat ve koku algısıdır ve tabii ki yılların yeraltı kaynak suyu (damacana suları) alışkanlığıdır.

Hangi somut ve maddi dayanaklarla İstanbul’un şebeke suları içilebilir standartlarda üretiliyor ve şebekeye verilebiliyor diyoruz? Bu sonuca varabilmede metodolojik olarak somut ve süreklilik gösteren doğru, bilimsel, fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik verilere İSKİ olarak sahibiz.

Bu veriler üç başlık altında incelenebilir: 

ULUSLARARASI VE ULUSAL AKREDİTASYON

Su ve gıda tüketiminde toplum sağlığı için en önemli ve kritik husus bu ürünlerin tüketime sunulurken bilimsel kriterlere göre bağımsız, resmi ve bilimsel kuruluşlarca öngörülen akreditasyon ve standart kuralları içinde denetlenebilir olmalarıdır.

İSKİ temiz su laboratuvarları 2007 yılında TS EN ISO/IEC 17025 standardı doğrultusunda TÜRKAK tarafından akredite edilmiştir. Bu Laboratuvar T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanmış insani tüketim amaçlı sular hakkında ilgili yönetmelikte yer alan 170 fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik parametreyi (radyoaktivite hariç) çalışabilmektedir. Temiz su laboratuvarı özellikle insan sağlığı için kansorejen etkileri bakımından çok önemli olan ağır metaller, pestisitler, organik uçucular, polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH) ve karaciğere toksik etkili mikrosistinler gibi parametreleri ICP / MS, LC-MS / MS, GC-MS / MS gibi çok yüksek duyarlıklıktaki üst segment otomatik kapalı analiz cihazlarıyla ölçülmektedir. Tüm bu analizler WHO, ISO, EPA, SM ve TS gibi uluslararası ve ulusal kurumların standart yöntemlerine göre yapılmaktadır. 

PERİYODİK DENETİM 

Su ve gıda gibi insan sağlığını direkt ilgilendiren kritik hususlardan özellikle sağlıklı ve temiz suyun İstanbul halkına verilebilmesinde İSKİ temiz su laboratuvarlarının deneyimli yönetici ve 86 çalışanı ile 7 hizmet aracı su örneği alma / kabul, kimyasal ve mikrobiyolojik incelemeler amaçlı yüzeysel ham su kaynaklarından, su arıtma tesislerinden yaklaşık 23.000 km’lik şebeke sisteminden her ay 1000 adet farklı noktadan su örneği alma işleminde yetkilendirilmiş uzman çalışanlarca su örneği alınarak fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik analiz yapılmaktadır. Yılda ortalama 25.000 su örneğinden yaklaşık 300.000 analiz yapılmaktadır. Ayrıca İSKİ yaptığı işin ciddiyeti ve sorumluluğu içinde İstanbul halkına verdiği suyun tüm analiz sonuçlarını her ay düzenli olarak İSKİ web sayfasında yayınlamaktadır.

KARŞILAŞTIRMA VERİLERİ

2021 yılının Mayıs-Kasım ayları arasında İSKİ temiz su laboratuvarında fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik 56 temel parametresi incelenen ve “insani tüketim amaçlı sular hakkında yönetmelik” kriterlerine göre değerlendirilen ve piyasada isimleri damacana ve pet su olarak bilinen dokuz ticari marka yeraltı su kaynağı ile İstanbul şebeke suyunun verileri değerlendirildiğinde: 

Yüzeysel su kaynaklarından elde edilen İstanbul şebeke suyu toplam 56 veriden 55’inde diğer dokuz kaynak su ile benzer ve uygun verilere sahip iken standartlarda limiti bulunmayan sadece sertlik yönünden (Kireç taşı = CaCO3=Kalsiyumkarbonat) 163 mg / L düzeyiyle diğer ticari iki firmadan sırasıyla, 110 ve 108 mg/L düzeyleriyle farklılık göstermektedir.

HALKIN HİZMETİNDE

Ayrıca şebeke suyunda anti-bakteriyel dezenfeksiyon etkinliği için kullanılan klordan dolayı bariz bir koku olması da diğer kaynak sularına göre olası bir farklılıktır.

Sonuç olarak, İSKİ’nin şebeke suyu son 2021 yılında yapılan dokuz kaynak suyu ile paralel incelemede sertlik ve koku (araştırmada yok ancak klor kullanımına bağlı bilinen bir gerçek) dışında diğer tüm kritik ve önemli parametrelerin bugün piyasada rahatça içilebilir durumda olan yeraltı kaynak suları ile benzer verilere sahip olması nedenleriyle, İstanbul şebeke sistemi suları; günlük yaşam içinde kullanım dışında içmeye de uygun standartlarda sağlıklı ve temiz olarak İstanbul halkının hizmetine sunulmaktadır. 

Bu konu ile ilgili sorunlar sadece yüzeyel sulardan elde edildiği için doğal olarak suda bulunan kalsiyum karbonat(kireçli) varlığı ağız tadı hoşnutsuzluğu ve anti-bakteriyal, hijyenik su oluşturmak için klor kullanımına bağlı kokudur. Bu iki sorunun dışında nadiren de olsa şebeke sisteminde gözlenen tesisat korozyonu veya site vb. toplu konutlardaki şebeke sistemi dışında su tesisat borularındaki galvaniz boruların korozyonu bağlı renk (FeCl3) ve koku (demire bağlı pas) sorunudur.

Yine İSKİ şebeke sistemi dışında site vb. toplu konutların bulunduğu bölgelerde su depolarının periyodik temizlik ve dezenfeksiyon işlemlerinin yapılmamasına bağlı mikrobik kirlenme ve su kalitesinin bozulması gibi hususlarda eklenebilir. Ayrıca bu sayılan olumsuz unsurların dışında uzun yıllardır İstanbul’da yaşayanların yeraltı kaynak suyunu içeren damacana ve pet su kullanımı alışkanlığının yarattığı psikolojik algıdır.

PROF. DR. BEKİR S. KOCAZEYBEK

İSKİ YÖNETİM KURULU ÜYESİ

KLİNİK MİKROBİYOLOJİ UZMANI