ABD başkanı Joe Biden’ın Afganistan konusunda aldığı ani kararın yankıları sürüyor. Gerek insan hayatı gerekse araç gereç konusundaki maliyet ve kayıplar giderek artarken ABD başkanının çevresini “yes-man” diye tanımlanan “evet efendimci”lerin sardığı ve başkana doğruları söylemek yerine onun inandığı yanlışları tasdik ederek yeni yanlışlar yapmasına neden olduğu yaygın bir biçimde dile getirilmeye başlandı.

Bu evet efendimciler için Türkçemizde güzel bir kelime var: dalkavuk. “Kavuk sallayan”, “salla baş al maaş” gibi deyimlerde de anlatıldığı gibi kısaca çıkarı için veya göze girmek için birisinin her görüşünü desteklemek, onaylamak gibi anlamlar taşır.

Peki bu dalkavukları mı lider yaratıyor yoksa liderin kişiliği mi insanları dalkavuk olmaya yönlendiriyor?

TechRepublic isimli genel olarak bilişim teknolojileri ve yöneticilik alanında çalışanlara yönelik yayın yapan ve seçilmiş makaleleri paylaşan bir özel nitelikli haber sitesindeki yazıları ile tanınmış, özellikle dünyanın değişik yerlerinde yöneticilere danışmanlık yapan yol gösteren ayrıca Breakthrough IT: Supercharging Organizational Value Through Technology isimli kitabın yazarı Patrick Gray bir yazısında bu konuyu ele aldı.

Fortune 500 şirketlerinin ve dünyaca tanınmış markaların 20 yıllık danışmanı yazısına Joe Biden’ın Afganistan örneği ile başlıyor. Yazının başlığı ise şöyle: “Leadership: How to avoid creating a team of yes-men” (Liderlik: Dalkavuk takımları yaratmayı önlemek)

Patrick Gray değişik meslek örgütlerindeki yöneticiler ve siyasetçilerin çoğu kere bu dalkavuklar yüzünden felakete yürüdüğünü belirterek siyasi liderlerin ve üst düzey yöneticilerin zamanla insanlardan uzaklaştığını ve dar bir çevrede işlerini danışmanlarla yürütmek zorunda kaldıklarını anlatıyor. Eğer bu danışmanlar bilgili, araştıran ve belgelere dayalı kanıtlarla donatıldıysa liderin aldığı kararların onu başarılı ve gerçekçi yaptığını ama bu danışmanlar liderin korkusundan ona doğruları söylemek yerine onun kararlarını ve fikirlerini desteklerse liderin kendi sonunu hazırlayacağını ileri sürüyor.

DALKAVUKLARI LİDERLER YARATIR

Liderlerin eğitimi, gerçek demokrat olup olmadıkları, karşıt fikirlere açık olup olmadıkları, kişilik zaafları, kendilerini haddinden fazla önemsemeleri ve ruhsal durumları da çevrelerinde dalkavuk yetiştirmeye elverişli olur. 

Eğer bir lider sırf siyasi hırs ve para aşkı ile gerçeklere kulak tıkar, dediğim dedik tarzı bir kişilik sergilerse çevresinde akıllı, namuslu, bilgili, deneyimli, araştıran, doğruları söyleyen kişiler ya onu terk ederler veya kişisel çıkarları ve terfileri için dalkavuklaşırlar.

Kötü haber verenin başını kestiren padişahların yolunda giden, ancak hoşuna giden fikirlere önem veren, gururunu okşayacak yalanlara prim veren, aniden sinirlenen, bağırıp çağıran, insanları korkutan liderlerin çevresinde cahiller ve yalakalardan oluşan bir dalkavuk grubu oluşur.

Böyle bir fasit daireden çıkma yolunda ilk adım lider olan kişinin bu konuda bir sorun olduğunu kabul etmesidir. Tıpkı tıbbi bir sorunu olan kişinin bu hastalığını kabul etmesi gibidir. 

Bu dalkavukların ve evet efendimci takımının kendisini uyarmaktan çekindiğini görebilecek bir lider kişiliği gerekir. Bu durumun farkına varabilen bir liderin ilk yapacağı iş ise kendisi ile aynı görüşte olmayan ama bilgili, deneyimli, doğruları söyleyebilecek cesareti olanlardan fikir almasıdır.

Diğer taraftan dalkavukların lider diye ortaya çıkardıkları, “Şeyh uçmaz mürit uçurur” sözünde olduğu gibi hasbelkader bazı zavallılar ortaya çıkmış olsa da kısa zamanda yeteneksizlikleri, sahte başarı öyküleri açığa çıkar ve silinip giderler geride bir sürü pislik, kötü anılar ve lanetlenmiş öyküler bırakarak.

Bu konuda bazı uygulamaları görmek isteyenler siyasi liderlerin birlikte yola çıktığı ama artık yanında olmayan danışmanlarına bakabilir. 

Ayrıca tarihimizdeki ilginç örneklere...

PROF. DR. TEVFİK DALGIÇ

TEKSAS ÜNİVERSİTESİ