Siyasilerimizin ağızlarının istediği ama gönüllerinin bir türlü elvermediği “Siyasi Etik” yasa önerisi nihayet -yanlış saymadımsa- AKP milletvekillerinden 100’ünün imzasıyla TBMM Başkanlığı’na verildi. Ancak öneri yetersiz hükümlerle sunuldu...

TBMM Başkanlığı’na öneri verilmesi pratikte önemli değildir. Çünkü siyasi irade “bu öneri ele alınsın” demedikçe o önerinin yasalaşması ihtimali yoktur. Neyse ki bu önerinin arkasında Başbakan Davutoğlu’nun kamuoyuna ve TBMM’ye verdiği söz var. Buraya kadar iyi. Çünkü beğenmedikleri Türk medyasının kendi kendini denetleme olgunluğunu göstererek bundan 28 yıl önce (1988’de Basın Konseyi adıyla) kurduğu mekanizmanın bir benzerini nihayet TBMM üyeleri de kurmuş olacak. Ancak sunulan yasa önerisi acaba koparılan gürültüye değiyor mu? Bir başka deyişle TBMM merkezli siyaset hayatımızın etik sorunlarını -hadi çözmeye demeyelim- azaltmaya yetecek mi?

Baştan söyleyelim…
Öneri maalesef yetersiz hükümlerle sunulmuş. O yüzden kamuoyunun gözünü boyamaktan ileri bir sonuç doğuracakmış gibi görünmüyor. Yeter ki komisyonda ve Genel Kurul’da eksikleri tamamlansın da gerçekten amacına uygun hale getirilsin. Neden böyle söylediğimizi açıklayalım: Toplam 14 maddelik önerinin üç temel maddesi var. Biri “etik davranış ilkelerini” belirleyen 3’üncü, öteki “milletvekillerinin TBMM’ye önceden bildirmeleri gereken hususları” düzenleyen 4’üncü ve bir de “milletvekillerinin yapamayacağı işleri” düzenleyen 9’uncu maddesi.
“Etik davranış ilkeleri” ile ilgili 3’üncü madde, “milletvekilinin görevini yerine getirirken kendisine, yakınlarına veya üçüncü kişilere menfaat sağlamasını etik değerlere aykırı sayan, herkese adalet, eşitlik, dürüstlük ve objektiflik” ölçütleriyle davranmasını isteyen, “kendisinden hesap sorulabilmesini” kabul eden (bizde yanlış olarak bu kavram hesap verilebilirlik diye kullanılıyor), “yasama faaliyetlerini başkalarının etkilemesine izin vermemesini” önemseyen hükümler koymuş.

Parlamento saygınlığı
Bunlar sadece bizde değil, öteki parlamentoların etik kurallarında da yer alan ifadeler. Ancak diğerlerinde milletvekilinin “Parlamentonun saygınlığını korumak” gibi bir yükümlülüğü de var.
Öneriye koymamışlar ama bu bizim Meclis yönünden öncelikli ihtiyaç. Keza, kendisinden “etik” davranışlar bekleyeceğimiz milletvekilinin TBMM kürsüsünden “namusu ve şerefi” üzerine ettiği yemine taban tabana zıt hareketlerini “etik” saymak mümkün mü? Değilse bu davranışların “etik değerler” kapsamında ele alınması neden öneride yok?

Yetersiz hükümler
Milletvekillerinin Meclis Başkanlığı’na kendiliğinden bildirmesi gereken hususları düzenleyen 4’üncü maddesindeki hükümler de yetersiz. Çünkü öneri temel bir zaafla malul. Zaafı şu: Birçok demokraside parlamento üyelerinin gelirleri hakkında düzenleyici hükümler uygulanıyor. Örneğin ABD Kongre üyeleri aldıkları ödenek, yolluk vb. dışında bir ayda ancak “2’nci derece maaş alan kamu yöneticisi gelirinin yüzde 15’i kadar” gelir sağlayabilir. Federal Almanya’da, Bundestag (Parlamento) üyeleri, başka bir ücretli görev üstlenemez, ticaret yapamaz, bir meslek icra edemez, kâr amacı güden bir şirketin yöneticisi olamaz. Hindistan’da milletvekilleri maaş dışı gelir sağlayamazlar. İsrail’de parlamento dışı gelir, maaşın yüzde 50’sini geçemez. İngiltere ve Almanya’da bir şekilde (örneğin miras yoluyla) gelir edinirlerse bunun tamamını derhal parlamentoya bildirmekle yükümlüdürler. Oysa öneri milletvekillerinin halen yürürlükteki yasal hükümlere göre her yerden gelir edinmesine izin veriyor. Dahası öneri 3069 sayılı TBMM Üyeliği ile Bağdaşmayan İşler Hakkındaki Kanunu yürürlükten kaldırmayı istediğine göre, sözünü ettiğimiz “ek kazanç” kapısını daha da açıyor.
Siyasi etik yasası konusu o zamanki TBMM Başkanı Cemil Çiçek’in inisiyatifiyle 24’üncü dönemde de gündeme gelmiş fakat AKP, CHP, MHP ve HDP gruplarını temsil eden 4 üyenin oluşturduğu komisyon tarafından hazırlanan önerinin görüşülmesini engellemişti. O komisyonun hazırladığı öneri, hem milletvekilinin ödenek ve yolluk dışı gelirlerini çok ciddi şekilde sınırlıyor, hem de, “etik” davranmayan milletvekiline etkili yaptırımlar uygulanmasını öngörüyordu.Meclis’e sunulan önerinin parlamento hayatımızı ve siyaset dilini olumlu yönde etkileyebilmesi için, önerinin “mış gibi görünmek” yerine, konunun özünü ele almak gibi bir yükümlülüğü olmalı.  ,

OKTAY EKŞİ
Gazeteci-Yazar