1- Havacılık konusu 14.10.1983 gün ve 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu'nda düzenlenmiştir.

Sözü edilen kanun devlet hava araçlarını kapsamı dışında bırakmıştır.  

Devlet hava araçları dışındaki tüm araçlar sivil hava aracı olarak kabul edilmektedir.

Orman yangınları ile mücadele hizmetlerinde kullanılacak hava araçları devlet hava araçları arasına alınmıştır. 

Devlet hava araçları konuya ilişkin yönetmelikte tanımlanmıştır. Buna göre Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yangın söndürme hizmetlerinde kullanılan hava araçları da devlet hava aracı olarak kabul edilmiştir.

Bunumla birlikte Orman Genel Müdürlüğü (OGM) envanterinde dahi kayıtlı hava yangın söndürme aracı bulunmamaktadır.

OGM FİLO OLUŞTURMALIDIR

OGM hava araçlarını hizmet alımı suretiyle karşılamaktadır. Nitekim 2020 yılında 27 adet helikopter ve 2 adet amfibik uçak ve 1 adet insansız hava aracını kiraladığı anlaşılmıştır. (https://www.ogm.gov.tr/tr/e-kutuphane-sitesi/FaaliyetRaporu/Orman%20Genel%20Müdürlüğü%202020%20Yılı%20Faaliyet%20Raporu.pdf)

Devlet hava araçlarının sadece belli kurumlarda bulunduğu görülmektedir.

Örneğin egm 2020 yılı envanter kayıtlarında 24 adet helikopter, 1 adet komuta kontrol uçağı, 1 adet insanlı keşif uçağı, 19 adet (İHA/SİHA)  yer almaktadır. (https://www.egm.gov.tr/kurumlar/egm.gov.tr/IcSite/strateji/Planlama/2020_IDARE_FAALIYET_RAPORU.pdf)

OGM'nin yangınla mücadele için hava aracı sahibi olmaması, bu hizmeti ihale ile gördürmesinin kamu hizmeti gerekleri yönünden uygun olmadığı değerlendirilmektedir. Bu bakımdan OGM'nin (EGM'de olduğu gibi) hızla hava araçları filosu oluşturmasında yarar vardır.

2- Ülkemizde sadece THK'nin havadan yangın söndürme filosu bulunmaktadır. Yakın zamanlara kadar OGM ihalelerini kazanan THK'nin  bu konuda 25 yıla yakın deneyimi olduğu, bugüne değin 2 bin üzerinde orman yangınına başarı ile müdahale ettiği bilinmektedir. (http://thkgokcen.com.tr/hizmetler-yangin-sondurme.html)

Son yıllarda getirilmiş özel koşulların da etkisiyle OGM'nin açtığı ihalelere katılamadıkları, bu yüzden yangın filosunun bakım ve onarım işlerinin aksadığı, filonun havalanabilmesi için 4 milyon ABD dolarına ihtiyaç duyulduğu anlaşılmıştır.

THK’nin sahip olduğu hava araçlarının bakım ve onarımının hızla yapılarak orman yangınlarında kullanılmaları için gereken adımlar atılmalıdır.

Bu bağlamda THK için “şartlı bir bağış kampanyası” açılmasında yarar vardır.

3- Son yangın olaylarında da görüldüğü üzere orman yangınları büyükşehir belediyeleri başta olmak üzere tüm belediyelerimizi eskiye oranla daha fazla ilgilendirir hale gelmiştir.

Zira büyükşehir belediyelerinin sınırları ilin mülki sınırlarıyla eşitlenmiştir. Binlerce orman içi veya orman kenarı köy artık büyükşehir belediyesinin mahallesi haline gelmiştir. Orman yangınlarını yerleşim yeri/dışı şeklinde ayırmak kolay değildir. 

Belirtilen nedenlerle belediyelerin yangınla mücadele hizmetlerini orman yangınlarını da kapsayacak şekilde düzenlemeleri zorunluk haline gelmiştir. 

Belediyelerin özellikle hava yangın araçlarına sahip olmaları, bu araçları kullanmaları ve bu konularda örgütlenmeleri gerekmektedir.

Nitekim CHP’li belediyelerde bu tür arayış olduğu görülmektedir.

Bu bağlamda öncelikle konuya ilişkin yönetmelikte değişiklik yapılması, belediyeler tarafından orman yangınları ile mücadele hizmetlerinde kullanılacak olanların da devlet hava aracı olarak kabul edilmesi gerekmektedir.

Bununla birlikte belediyelerin bağlısı şirketleri aracılığıyla ticari faaliyetler bağlamında Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'ndan yangın söndürme uçakları izin/işletme ruhsatı alabilecekleri, aldıkları hava taşıtlarını tescil ettirdikten sonra kullanmalarının da yasal olarak olanaklı olduğu görülmektedir. 

Ancak hizmetin esas sahibi/sorumlusu, üstelik özel bütçeli kamu kuruluşu olan OGM'nin bile hava aracına sahip olmadığı bir ortamda bu hizmetin belediyeler tarafından ayrı ayrı yerine getirilmesi kolay değildir.

BELEDİYELER ORTAK HAREKET ETMELİDİR

Gerektiğinde sınırları dışındaki her yangına da müdahale etmesi gereken belediyelerin ticari bir kuruluş gibi hareket edebilmesi, hava araçlarının tüm giderlerini bütçelerinden karşılamaları çok zordur.

Bu nedenle belediyelerin ortaklaşa hareket etmesi gerekmektedir. Bu iş için Türkiye Belediyeler Birliği (TBB) her yönüyle çok uygun bir kuruluştur.

Zira TBB, tüm belediyelerin üye olduğu ve belediyeler arası yardımlaşma ve işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla kurulmuş, üyelik bedellerinin İller Bankası aracılığıyla kaynağında tahsil edildiği sağlam gelir kaynaklarına sahip kamu tüzel kişisidir.

TBB Tüzüğü'ne göre görevleri arasında afet ve acil durum merkezi oluşturmak da sayılmıştır. (https://www.tbb.gov.tr/birligimiz/kurulus-ve-gorev/)

2020 yılında 162.4 milyon TL gelir elde edildiği, 132.1 milyon TL gideri olduğu görülmektedir. Aynı yıl belediyelere 82.7 milyon TL tutarlı araç desteği sağlanmıştır. 

(https://www.tbb.gov.tr/online/faaliyetraporu/2020)

TBB'nin orta vadede yangın söndürme uçak filosu kurabileceği, kısa vadede THK hava taşıtı kiralaması yapabileceği, yasal ve mali olanak sorunu olmadığı açıktır.

MAHMUT ESEN

EMEKLİ MÜLKİYE BAŞMÜFETTİŞİ