Çarşı pazardaki fiyatlar el yakıyor. Besin maddeleri fiyatlarının başına alıp gitmesiyle pazar fileleri hem hafifledi, hem de içeriği değişti. Filelerindeki hafifleme/içerik değişikliği dar gelirlilerin günlük yaşamlarında da değişikliklere neden oldu. Yeni alışkanlıklar edindiler. Meyve sebzenin en ucuzunu almak için marketlerden uzaklaşıp, semt pazarlarına yöneldi. Büyük çoğunluğu da ucuz olur beklentisiyle pazarın sonunu bekliyor. İçerik değişikliğiyle de sağlıklarını olumsuz etkileyecek kadar beslenme alışkanlıklarında değişiklik yaparak, yeterli ve dengeli beslenme ilkelerinden hızla uzaklaşmakta.
Dünya Sağlık Örgütü sürdürülebilir sağlığı; sadece hastalık ve sakatlık durumunun olmayışı değil, kişinin bedenen ruhen ve sosyal yönden tam bir iyilik durumu olarak tanımlar. Sürdürülebilir sağlığın korunmasının ilk basamağı ise insanların pazar filelerinin dolması, temel besin maddelerine kolay ulaşmasıyla olur. Bugün dar gelirliler temel besin maddelerini ulaşmak için gelirinin yarısını ayırmaktalar. Buna karşın, alım gücünün düşmesi/pahalı olması nedeniyle mutfaklarından bedensel ve zihinsel gelişimi sağlayan protein içerikli besinleri çıkarmaktalar. Tek yönlü- karbonhidrat ağırlıklı- beslenir duruma geldiler. Yeterli ve dengeli beslenme için, erişkinlerde günlük kalori alımlarının yaklaşık yüzde 45’i kadarı karbonhidratlardan, yüzde 35’i kadarı (ağırlıklı hayvansal kaynaklı) proteinlerden ve yüzde 20’si kadarı yağlardan alınması gerekir.

Dengeli beslenme
Yeterli ve dengeli beslenme oranları düzenli tutturulamazsa, beslenme kaynaklı hastalıklar artar. Bedensel ve ruh sağlığı bozulur. İnsanların günlük yaşamları zorlaşır. Hareketleri ağırlaşır, isteksizlik gelişir, eğilmiş bir vücut, şişkin bir karın, ciltte çeşitli yara ve pürüzler oluşur. Sık sık baş ağrısından şikâyet, iştahsızlık, yorgun hissetme, isteksiz bir kişilik ortaya çıkar. Zihinsel gerilik, hal ve hareketlerde dengesizlik yetersiz beslenmenin işaretlerindendir. Dengesiz beslenme uzun sürerse erkeklerde sperma sayısı/ kalitesi olumsuz etkilenir, kadınlarda yumurtlama düzensizlikleri oluşması sonrası kısırlık oranı yükselir. Nitekim yetersiz ve dengesiz beslenmenin yaygınlaşmasıyla gebe kadınlarda demir/vitamin eksikliği, buna bağlı gelişme çağındaki çocuklardaki bedensel ve zihinsel gerilik ulusal sorun haline dönüştü. Okuduğunu, söyleneni anlamayan, kavrama/düşünme yoksunu insanlar çevremizde görünür hale geldi. Bunun yanında artan obezite, diyabet, kalp hastalıkları ve kanserin tedavileri, diğer ortaya çıkan hastalıkların tedavisi için devlet daha fazla kaynak ayırmak, daha çok sayıda hastane yapmak ve daha fazla sağlık çalışanı çalıştırmak zorunda kalmaktadır.

Sanayi atıkları
Pazar filelerinin hafiflemesinde/ içeriğinin değişmesinde ve beslenme hastalıklarının yaygınlaşmasında çiftçilerimizin kabahati yok. Siyasal iktidarın inatla çiftçimizi üretimden alıkoymak için, tarımsal destekleri tırpanlaması, besin maddesi dış alıma gitmesi... Verimli tarım topraklarının beton yığınlarına dönüştürülmesi. Kentsel, sanayi atıkları ile kirletilerek üretim dışına çıkarılmasına-Belçika büyüklüğü kadar toprak- karşın büyük bölümü inatla üretmeyi sürdürüyor. Kısacası pazar filesinin hafiflemesi üretici kaynaklı değil.
Pazar filelerinin hafiflemesi/ içeriğinin değişmesinde siyasal iktidarın uygulanmakta olduğu neo-liberal ekonomi politikasıdır. Buna bağlı olarak çiftçilerimizin ürettiği besin maddelerinin aracıların eline verilerek ranta dönüştürülmesi ve çalışanların, emeklilerin yoklaştırılmasıdır.

İrfa n O. Hatipoğlu
Mustafa Kemal
Üniversitesi/Veteriner
Hekim