Üniversiteler belirli değerler üzerinde yükselir. Akademik özgürlük ve özerklik, akademik etik, liyakat, bilimsellik, üretim ve verimlilik, nitelik, dürüstlük, yeteneğe saygı, enginlik, değerbilirlik, akademik serbesti üniversiteyi üniversite yapan değerlerdir. Ancak akademik etiğin ayrıcalıklı bir yeri vardır. Bilimsel araştırma ve yayın etiği, yönetici etiği, “entelektüel etik” ana başlıklarından bilimsel araştırma ve yayın etiği ayrı bir öneme sahiptir. Bilim yayın demektir, etik olmadan bilim olmaz. Hekim ve Filozof Razi 1100 yıl önce “Bir dirhem ilim bin okka edebe muhtaçtır” demiş. 

FORMAT YOKTU DİYEMEZSİNİZ

Bilimsel yayın etiği ilkelerini bilmeyen, bu ilkeleri defalarca ihlal ettiği belgelenen kişiden rektör olmaz. Boğaziçi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Melih Bulu’nun 2003’te yazdığı doktora tezinde aşırma (intihal) yaptığı belgelendi. Uluslararası bilim sitesinde tezin 3. bölümünün yaklaşık yüzde 50’sinin özgün olmadığı belirtildi (Zeynep Çam, cumhuriyet.com.tr, 10.01.2021). Teyit.org. ise tezin ilk bölümünde yüzde 20 benzerlik saptadı (cumhuriyet.com.tr, 14.01.2021).

Rektör bu konuda “...En sonunda kaynaklar yazılmış. Bütün dert tırnak içine almamış olmam. Bizim önümüzde böyle yazılacak bir format da yoktu, formatlar sürekli değişir...” demiş. Öncelikle şunu belirtelim bilimsel yayın yazılım formatı sürekli değişmez. Robert A. Day tarafından yazılan “Bilimsel Makale Nasıl Yazılır ve Yayımlanır” kitabı TÜBİTAK tarafından 1996’da basıldı. Ayrıca 2002’de basılan TÜBA yayınları da var. Tezi yazarken format yoktu diyemezsiniz.

NE SÖYLEDİĞİNİN FARKINDA MI?

“Boğaziçi Üniversitesi’ni dünyanın ilk 100 üniversitesi arasına sokacağım” diyen donanımlı (!) rektör ne söylediğini bilmiyor olmalı. Melih Bulu’nun yazarları arasında yer aldığı, dünyada örneği olmayan bir makale 5 Nisan’da erişime açıldı. Rektörün son yazar olarak yer aldığı makale Katar Üniversitesi-Boğaziçi Üniversitesi ortak çalışması. “How eco-efficient are electric vehicles across Europe? A regionalized life cycle assessment-based eco-efficiency analysis” isimli çalışma 4’ü Türk 3’ü Katarlı olmak üzere toplam 7 yazarlı. Başyazar, üçüncü sıradaki yazar ve rektör geçmişte Şehir Üniversitesi’nde birlikte çalıştılar. Başyazar ve üçüncü yazar şu anda Katar Üniversitesi kadrosundalar. Altıcı sıradaki yazar ise Melih Bulu’nun rektör yardımcısı.

Makaledeki 6 yazarın iletişim adreslerinde fakülteleri ve üniversiteleri yazılım kurallarına uygun. Son yazar Melih Bulu adresinde “Rector, Boğaziçi University, Istanbul, Turkey” yazılı. Bu adres bildiriminin bilimsel yayınlarda örneği yok. Makaleyi basan Wiley isimli küresel bir yayıncılık şirketi, ücretli olabilir. Rektör, atandıktan sonra da yayın etiği ilkelerini ihlal etmeyi sürdürmekte.

Bilimsel araştırmalarda hediye yazarlık, hayalet yazarlık, onursal yazarlık gibi etik dışılıklar ülkemizde oldukça yaygındır. Araştırma ve bilimsel çalışmaya katkısı olmayan kişilerin konumları ve unvanları nedeniyle yazarlar arasında yer alması sıktır.

SAYGIN OLMAYAN EĞİLİM

Genellikle son yazarlar için onursal veya hediye yazarlık şüphesi dile getirilir. Ayrıca bilimsel çalışma ve yazarlıkta bazı yakınlıklar etkin olmakta, birbirlerinin isimlerini yazarak yayın sayılarını artırmaktalar. Bilimsel yayınlarda son yazar yol gösterici uzman görevini üstlenen kıdemli yazardır.

Başyazar Katar ulaşım ve trafik güvenliğinde görevli, son yazar ise işletmeci. Avrupa genelinde elektrikli araçların eko-verimliliğinde yol gösterici yazar olmalı.

PROF. DR. OSMAN İNCİ

ESKİ TRAKYA ÜNİVERSİTESİ REKTÖRÜ