Etik ilkeler evrensel ve her ülke için geçerli olan kurallar bütünüdür. Bu etik değerler, toplumun değer yargıları ile ulusal ve uluslararası insan hakları ön plana alınarak belirlenir. Sağlık etiği, sağlık meslek gruplarının hizmet sunarken hastanın iyiliğini gözeterek ve yararını düşünerek davranması ile yükümlüdür.

Sağlık uzmanı bireylerin ve toplumun sağlığını birinci önceliği saymalı, önce zarar vermemek ilkesi doğrultusunda aldığı eğitim ve edindiği deneyim ile sahip olduğu bilgi, beceri ve imkânları kullanarak en iyi ve faydalı olacak şekilde planlama yaparak uygulamalıdır. Bireye ve topluma karşı dürüst davranmalı, aldatıcı olmamalıdır.

Özel sağlık kuruluşlarının sermaye artırma isteği ile günlük yaşamımızda teknolojinin ve sosyal medyanın kullanımının artmasıyla birlikte, sağlık alanında yapılan tanıtım ve bilgilendirilme faaliyetlerinin temel ilke ve ölçütlerin belirlenmesi gereksinimi oluşmuştur.

29 Temmuz 2023’te Sağlık Bakanlığı’nca hazırlanan “Sağlık Hizmetlerinde Tanıtım ve Bilgilendirme Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik” Resmi Gazetede yayımlandı. Bu yönetmeliğe göre; sağlık hizmet sunumunda örtülü veya açık reklam yapılması ve yaptırılması yasaklandı, sağlık etiğine bağlı kalınarak sağlık hizmet sunumuyla ilgili tanıtım ve bilgilendirilmeyi sağlık uzmanları tarafından yapılacağı belirtildi. Halkı yanıltan, yanlış yönlendiren, kişi ve toplum sağlığını tehlikeye düşüren, talep ve haksız rekabet ortamı yaratan, yönetmeliğe aykırı tanıtım ve bilgilendirme yapıldığının tespit edilmesi halinde idari para cezası uygulanacağı açıklandı.

Sağlık mensubu tarafından yapılan tanıtım ve bilgilendirmelerde öncelikle doğruluğu bilimsel ve klinik olarak kanıtlanmış, yerleşik tıbbi metot haline gelmiş, bakanlıkça tıbbi işlem olarak tanımlanıp düzenlenmiş açıklamalara yer verilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Sağlık meslek mensupları ve sağlık tesislerinin, sundukları sağlık hizmetleri ile ilgili yapacakları tanıtım ve bilgilendirmelerinde; tedavinin etkilerini kıyaslayıcı ve talep oluşturan nitelikte öncesi ve/veya sonrası görsellerin bulunması yasaklandı. Hastaya ait görsel içeriklerin kullanılabilmesi için hastanın onayı alınacaktır. Hastaya, görselinin paylaşımı için herhangi bir ödeme ya da indirim yapılamayacağı, hediye verilemeyeceği ve hasta istediği zaman görseli geri çekme hakkına sahip olduğu belirtilmiştir.

Sosyal medyayı da kapsıyor

Tanıtım ve bilgilendirmeler, hastayı sağlık meslek mensubuna veya sağlık kuruluşuna doğrudan veya dolaylı biçimde yönlendirecek içerikte olmayacak aynı zamanda kişilerin bilgi ve rızaları olmaksızın kişisel telefonları aranamayacak, mektup, kısa ileti, elektronik posta ve sosyal paylaşım araçları aracılığıyla ileti gönderilerek reklam ve tanıtım yapılamayacak. Radyo ve televizyon kanallarına katılan sağlık meslek mensupları, programdan önce “bilgilendirmelerimde kendi uzmanlık/mesleki alanım sınırları içinde kalacağıma” ifadesinin de yer aldığı taahhütname imzalayacak.

Son yıllarda özellikle özel sağlık kuruluşlarında reklam vb. yolları ile hastaları yönlendirme yaparak kârını artırma çabası sağlık etiği ile uyuşmamaktadır. Aynı zamanda sosyal platformlarda yayımlanan hem görsel hem de video içerikleri halkı yanıltarak kamu sağlığını tehdit edecek unsur oluşturabilmektedir.

Sosyal medya platformlarda fenomen ve sağlık mensubu olmayan hesapların sağlık üzerine paylaşımları da denetlenebilecektir. Sağlıkla ilgili mesleki bilgileri hukuken yetkili sağlık uzmanları, sunduğu sağlık hizmetinin bilgilendirmesini, tanıtımını reklam ve talep anlayışı olmadan yapabilecektir.

Etik değerler gözeterek toplum sağlığını tehdit eden unsurlar ve pazarlama anlayışı önlenmelidir. Kapitalist sağlık sisteminin oluşturduğu arz ve talebin artış isteğinin getirdiği sorunların çözümü hedeflendiği görülmektedir. Fakat buna teşvik eden ana neden özel sağlık sisteminin sağlık hizmetlerinde etkin rol oynamasıdır. Bu nedenle yönetmeliğin hedeflediği çözümlerin sağlanması için kamu hizmetlerinin her basamağı kuvvetlendirilmelidir.

DİLEK ÜSTÜN - FİZYOTERAPİST