YAZAR:DOÇ. ZÜLFİKAR SAYIN
Hacettepe Üniversitesi
Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik Bölümü

Sadece YKS puanına dayalı merkezi yerleştirme sistemiyle grafik bölümlerine öğrenci yerleştirmek sanatın doğasıyla dalga geçmektir.

Öğrenmenin yüzde seksenlerin üzerinde bir oranda görsel göstergeler yoluyla gerçekleştiği bilimsel gerçeğinden de hareketle, YÖK tarafından 10.10.2019 tarihinde verilen grafik bölümlerine merkezi yerleştirme sistemiyle öğrenci yerleştirilmesi kararının irdelenmesi için, öncelikle konu ile ilgili bazı sorgulayıcı açıklamaların yapılmasında yarar vardır.
Üniversitelerin tıp, bilgisayar mühendisliği, matematik vd. sayısal çalışmayı gerektiren bölümlerine sayısal puanla; edebiyat, sanat tarihi, halkbilimi vd. sözel çalışmayı gerektiren bölümlerine sözel puanla; ekonomi vd. sayısal-sözel çalışmayı gerektiren bölümlerine eşit ağırlık puanıyla öğrenci alınırken, gördüğünü çizme becerisi ve düşündüğünü özgün yaklaşımlarla görselleştirme yeteneği gerektiren GRAFİK bölümlerine bu yıla kadar özel yetenek sınavlarıyla öğrenci alınmasına karşın, neden bu bölümlere de bundan sonra YKS sınavlarında alınan sayısal, sözel ve eşit ağırlık puanlarıyla öğrenci yerleştirilen merkezi yerleştirme sistemi ile öğrenci alınmasına karar verildi? Bu konu, bilimsel ortamlarda alan yetkinleri ve paydaşlarıyla yeterince tartışıldı mı; tartışıldıysa, hangi gerekçelerle bu karar alındı? Grafik bölümlerine hangi puan türüyle öğrenci yerleştirilecek ve neden? Alınmış olan karar ve bu bağlamda yukarıda sıralanan sorular henüz tatmin edici bir açıklama yapmayan YÖK tarafından ivedilikle yanıtlanması beklenen kaygı verici toplumsal bir sorunu imlemektedir.

Nasıl olacak?
Grafik bölümleri, görsel göstergeler ve bu göstergelerin güzelduyusal/ estetik söylemiyle konuşan yapıtlar tasarlayarak bu tasarımlar yoluyla toplumu bilgilendiren ve yönlendiren; farkındalığı yüksek, sorgulayıcı, topluma çağcıl söylemlerle ışık tutabilen grafik tasarımcı bireyler yetiştirmeyi ilke edinmiş yükseköğretim kurumları/kuruluşlarıdır. Yaptığı tasarımlarla toplumu bilgilendiren ve yönlendiren grafik sanatçıları, toplumla buluşan grafik göstergeleriyle, insanların farkındalığına, estetik algısı ve beğeni düzeylerine kaçınılmaz olarak etkide bulunur ve niteliği bağlamında da katkı yaparlar. YÖK tarafından alınan karara göre çizim becerileri dikkate alınmadan grafik bölümlerine yerleştirilecek öğrenciler, grafik bölümlerinin misyonunu ve vizyonunu karşılayacak düzeyde eğitilebilecek mi? Amaçlanan düzeyde çizim becerileri ve yetenekleri büyük olasılıkla geliştirilemeyecek söz konusu öğrencilerin, yine yüksek olasılıkla çok yetersiz kalacak çizimleriyle yapılacak tasarımlar yoluyla toplum ne kadar varsıllaştırılabilecek acaba? Sözgelimi, her biri başka bir özgün grafik tasarımcısı/illüstratörün elinden çıkmış resimli çocuk kitapları ile hepsi aynı kişinin elinden çıkmışçasına “cinali” yetersizliğini aşamayan çizim ve resimlemelerle yapılmış resimli çocuk kitapları okuyarak büyüyenler, amaçlanan nitelikte farkındalığa, estetik duyumsama niteliğine ve özgün bakış açısına sahip olabilecek mi?!
“Grafik tasarımcılar hazır görüntü ve fotoğrafları da tasarımlarında kullanabilirler” diye düşünenler varsa, onlara da söylenecek şey odur ki; peki, o kaynak olacak çizerleri hangi kurumlar yetiştirecek? Hep başkalarının sunduğu hazır/stok görüntülerle ne kadar özgün tasarımlar yapılabilecek? Düşüncesini kendi görselleştiremeyen bir grafik tasarımcının yapıtları herkesçe ulaşılabilir yaygın imgelerle oluşturulduğunda özgünlükten uzak olmayacak mı? Özgün olamayan grafik göstergeler aracılığıyla bilgilenen, dolayısıyla özgünleşme, özgürleşme ve özgürleştirme sorunlu insanlarla çağdaş uygarlık düzeyi nasıl ışıldatılabilecek acaba?!..

Vazgeçilemez
İşte biraz da bu nedenlerle, yani topluma/bireylere farklı görsel dünyalar sunabilecek yapıtlar tasarlayacak grafik tasarımcılar yetiştirmek için, grafik bölümlerine kabul edilecek öğrencilerin hem gördüğünü çizebilecek hem de düşündüğünü görselleştirebilecek nitelikte bireyler olması vazgeçilemez önemdedir. Çünkü, grafik bölümleri, sanatın doğası gereği, gördüğünü çizebilme becerisi ile düşündüğünü görselleştirebilme yeteneğine sahip öğrencilere sunulan ortamlar ve nitelikli eğiticiöğretici akademik kadrolarıyla daha özgün sanatçı-tasarımcı bireyler yetiştirebilir ancak. Sözü edilen niteliklerde çizim becerileri ve yetenekleri olmayan öğrencileri estetik yönü yüksek, özgün yapıtlar ortaya koyabilecek düzeylere çıkarmak neredeyse olanaksızken YÖK’ün aldığı bu kararın yeniden gözden geçirilmesi kaçınılmaz bir gerekliliktir.

Çözüm önerileri
Grafik bölümlerine giriş sınavlarının yetersizliği söz konusu ise, ki her sınavda olduğu gibi bu alanda da iyileştirmeler olabilir/olmalıdır, sorunun çözümü için aşağıdaki önerilere göre hareket edilebilir:
1) YÖK tarafından alınmış olan merkezi yerleştirme kararından vazgeçilmelidir.
2) Grafik bölümlerine kabul edilecek öğrenciler; hem gördüğünü çizebilecek beceride hem de düşündüğünü çizerek görselleştirebilecek yetenekte bireyler olmaları gerektiğinden, bu niteliklerinin mutlaka değerlendirildiği özel beceri ve yetenek sınavlarıyla seçilmelidir.
3) Grafik bölümlerine yerleştirilecek öğrencilerin özel beceri ve yetenek sınavlarında aldıkları puanlara YKS puanları da belli bir oranda (örneğin yüzde 25-40 gibi) eklenerek yerleştirme puanı belirlenebilir (Örneğin Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik Bölümü giriş sınavlarında, yetenek sınavı puanlarına öğrencilerin YKS’ndan aldığı puanın yüzde 25’i eklenerek yerleştirme puanı belirlenir). Ancak kesinlikle sadece YKS puanıyla yerleştirme yapılmamalıdır.
4) Özel yetenek sınavlarına girmek için uygulanan YKS baraj puanları yükseltilebilir.
5) Sorunlar düzenlenecek çalıştay vb. bilimsel toplantılarda tartışılarak öneriler geliştirilmelidir. Düzenlenecek bilimsel toplantılar, grafik tasarım eğitimi alanında önde gelen üniversitelerin grafik bölümlerinden öğretim üyeleri, grafik tasarım/reklam ajansları temsilcileri, yetkin/profesyonel grafik tasarımcılar, grafik tasarım ve eğitimi uzmanları, Grafikerler Meslek Kuruluşu gibi sivil toplum kuruluşlarından üyelerin