Eric Hobsbawm’ın Devrim Çağı dediği tarihsel süreçte treni kaçıran Osmanlı İmparatorluğu’nda düzenin sarsılması kaçınılmazdı.

Fransız Devrimi’nin eşitlik, özgürlük arayışıyla harekete geçen bazı aydınların duyarlılığı ve mücadelesiyle ilk anayasaya (1876), meşrutiyet ve parlamentoya sahip olundu.

Bu ilk atılımdan beri Jön Türkler, İkinci Meşrutiyetçiler, Kemalistler, sosyalistler, yurtsever “genç ve aydın” devrimciler hep mücadele içinde oldular.

SOSYALİST ARAYIŞLAR

Siyaset bilimci, iletişimci Gökhan Atılgan, kitaplarıyla bu amansız mücadelenin son yüzyıldaki sosyalist arayışlarına ışık tutuyor.

Yön-Devrim Hareketi’nde (Yordam), mücadele tarihimizde özgün bir yeri olan ve sosyalizm vurgusuyla farkını ortaya koyan, “Kemalizm ile Marksizm arasında geleneksel aydınlar” dediği hareketi ve geliştirdiği siyasal söylemi inceliyor.

Hareketin lideri Doğan Avcıoğlu’nun Türkiye’nin Düzeni’ni mercek altına alıyor; etkisini, düşünce ve eylemleri arasındaki ilişkilerin biçimlenmesini, kullandığı araçları ortaya koyuyor.

“Türkiye nasıl kalkınabilir” sorusuna karşılık olarak geliştirdiği temel kavram ve önermeleri Marksizmden yararlanarak yeniden anlamlandıran ve bunları sosyalist bir Türkiye projesi için bir araya getiren hareketin savunduğu aşamalı devrim düşüncesine temel olan tezlerini sosyalist devrim stratejisiyle karşılaştırmalı olarak ve eleştirel bir bakışla değerlendiriyor.

İKİ ÖNCÜ

Aydınlık İçinde Dr. Şefik Hüsnü adlı yapıtında (TÜSTAV), 1919’dan 1959’a kadar Türkiye’de sosyalist hareketin politik-ideolojik önderi olan, ömrünün uzun yıllarını cezaevinde ve sürgünde geçiren Dr. Şefik Hüsnü’yü Aydınlık dergisindeki yazıları çerçevesinde aktarıyor.

Behice Boran: Öğretim Üyesi-Siyasetçi-Kuramcı adlı kitabında (Yordam), mücadele tarihimizin öncülerinden Behice Boran’ı yaşamı, eylemi, yapıtlarıyla inceliyor.

MÜHÜR VURAN YAPITLAR

Nâzım Hikmet’in “Masanın ortasında mavi basma / üstünde yalansız, güleryüzlü, cesur kitaplarımız durur” dizeleriyle başladığı Mühürler adlı yapıtında (Yordam), Metin Çulhaoğlu, Cem Eroğul, Necmi Erdoğan, Ateş Uslu, Barış Yıldırım ve Haluk Yurtsever’le Türkiye’deki sosyalist düşüncenin serüvenine “mühür” vuran 12 öncü yapıtı inceliyor:

Toplumsal Sınıflar Türkiye Devrimi ve Sosyalizm-Şefik Hüsnü, Osmanlı Tarihinin Maddesi-Hikmet Kıvılcımlı, Bağımsızlık Demokrasi Sosyalizm-Mehmet Ali Aybar, Türkiye ve Sosyalizm Sorunları-Behice Boran, Milli Demokratik Devrim-Mihri Belli, Onlar Uyanırken-Çetin Altan, Türkiye’nin Düzeni-Doğan Avcıoğlu, Düzenin Yabancılaşması-İdris Küçükömer, Kesintisiz Devrim-Mahir Çayan, Türkiye Devriminin Yolu-Hüseyin İnan, Bütün Yazılar-İbrahim Kaypakkaya, Emperyalizmin Zayıf Halkası Türkiye-Nihat Akseymen.

SİYASET BİLİMİ VE BÜYÜLÜ KUTU

E. Attila Ertekin’le hazırladığı Siyaset Bilimi adlı kitabında (Yordam), 35 aydının incelemeleri var. Siyaset biliminin temel kavramları, liberalizmden İslamcılığa kadar siyasal ideolojilerin serüveni, siyaset biliminin öteki sosyal bilimsel disiplinlerle ilişkisi ve ortak yönleri...

Attila Aşut’la hazırladığı TİP Radyoda adlı kitabında, Türkiye İşçi Partisi sözcülerinin 1961-1971 döneminde  gençleri, aydınları, işçileri, köylüleri partiye çeken radyo konuşmalarını -M. Ali Aybar, Yaşar Kemal, Kemal Türkler, Can Yücel, Rıza Kuas, Hamdoş, T. Ziya Ekinci, Çetin Altan’ın ses kayıtlarıyla- verirken radyoyu nasıl Proletaryanın Büyülü Kutusu’na çevirdiklerini anlatıyor.

*

Gökhan Atılgan, yapıtlarıyla Türkiye’deki sosyalist mücadelenin belleğine katkılar sunuyor...