Yazıya başlık olan sayıların anlamını yazıya dökelim:

1923: Cumhuriyetin kurulduğu yıl.

18: AKP’nin saltanat süresi.

1941: Yazımıza konu olacak zamanın sınırı olacak. AKP 18 yılda mucizeler (!) yaratmış ya biz de genç Cumhuriyetin mucizesiz, kabartma tozsuz gerçek öyküsünü anımsayalım. Bu yazıda yer alan ad listesinin yerine sayı verip yoruma geçebilirdim. O zaman sayılar adları gizlerdi.

***

1923 - 1938 yılları arasında Türkiye’de kurulan belli başlı askeri ve sivil fabrikalar: (1) (Olmadığı yerlere “Fabrika” sözcüğünü ekleyin.)

1- Ankara Fişek Fabrikası. 2- Gölcük Tersanesi. 3- Şakir Zümre Fabrikası. 4- Eskişehir Hava Tamirhanesi. 5- Alpullu Şeker. 6- Uşak Şeker. 7- Kayseri Uçak Fabrikası 8- Kırıkkale Mühimmat. 9- Bünyan Dokuma. 10- Eskişehir Kiremit. 11- Kırıkkale Elektrik Santralı ve Çelik Fabrikası. 12- Ankara Çimento. 13- Ankara Havagazı. 14- İstanbul Otomobil (Ford) Montaj Fabrikası. 15- Kayaş Kapsül Fabrikası. 16- Nuri Killigil Tabanca, Havan ve Mühimmat Üretim Tesisleri. 17- Kırıkkale Elektrik Santralı ve Çelik Fabrikası. 18- Eskişehir Şeker. 19- Turhal Şeker. 20- Konya Ereğlisi Bez. 21- Bakırköy Bez. 22- Bursa Süt Fabrikası. 23- Paşabahçe Şişe ve Cam. 24- Zonguldak Antrasit. 25- Zonguldak Kömür Yıkama. 26- Keçiborlu Kükürt. 27- Isparta Gülyağı. 28- Ankara, Konya, Eskişehir ve Sivas buğday siloları. 29- Paşabahçe Şişe ve Cam. 30-Kayseri Bez. 31- Nazilli Basma. 32- Bursa Merinos. 33- Gemlik Suni İpek. 34- Keçiborlu-Kükürt Fabrikası. 35- Ankara Çubuk Barajı. 36- Zonguldak Taşkömürü. 37- Barut, Tüfek ve Top Fabrikaları. 38- Nuri Demirağ Uçak. 39- Malatya Sigara. 40- Bitlis Sigara. 41- Malatya Bez. 42- İzmit Kâğıt ve Karton. 43- Karabük Demir Çelik. 44- Divriği Demir Ocakları. 45- İzmir’de Klor Fabrikası. 46- Sivas Çimento (1938 temel atma).

***

Temeli önceki yıllarda atılmış olan ama üretime geçişi 1938 sonrasına sarkan başka fabrikalar da vardır. Örneğin, bir ağır sanayi fabrikası niteliğindeki buharlı lokomotif, yük vagonu onarım ve imalat fabrikası olan Sivas Cer Atölyesi. 1938 öncesinde yapım ve kuruluş sürecini tamamladıktan sonra 1939’da açılmış ve üretime geçmiştir. 1980’li yıllara kadar bu fabrikada yaklaşık 7 bin işçi çalışmaktaydı... Bu fabrikalar, Anadolu şehirlerinin çehrelerini değiştirmiş, buraları bir sanayi kentine dönüştürmüştür.

***

AKP’nin 17 yılda sattığı tesisler (2) (Yazının hacmi dolayısıyla liste kısaltıldı):

Elektrik santralları: Ataköy, Beyköy Hidroelektrik, Çıldır Hidroelektrik, Denizli Jeotermal Santralı, İkizdere Hidroelektrik, Kuzgun Mercan Hidroelektrik, Tercan Hidroelektrik, Engil Gaz Türbinleri Santralı, Seyitömer Termik, Kangal Termik, Yatağan Termik, Murgul, Ça-talağzı Termik, Kemerköy Termik, Yeniköy Termik, Orhaneli Termik, Tunçbilek Termik, Soma Termik.

Şeker fabrikaları: Kırşehir, Turhal, Çorum, Elbistan, Muş, Erzincan, Erzurum, Afyon, Bor, Alpullu.

Tekel fabrika ve binaları: Adana, Ballıca, Bitlis, İstanbul, Malatya, Tokat.

Tuzlalar: Yavşan, Ayvalık, Çamaltı, Çankırı Kaya Tuzlası, Tuzluca, Sekili, Kağızman, Kaldırım, Kayacık.

HES’ler: Bayburt, Çemişgezek, Girlevik, Bünyan, Çamardı, Pınarbaşı, Sızır, İznik-Dereköy, İnegöl-Cerrah, Suuçtu Çağ, Otluca, Uludere, Adilcevaz, Ahlat, Malazgirt, Varto-Sönmez, Değirmendere, Karaçay, Kuzuculu, Turunçova- Finike, Besni, Derme, Erkenek, Kernek, Kayadibi, Kovada, Hasanlar, Ladik-Büyükkızoğlu, Durucasu, Arpaçay-Telek, Kiti, Göksu, Berdan, Kısık, Bozkır, Ermenek, Koçköprü, Engil, Erciş, Hoşap, Haraklı-Hendek, Pazarköy-Akyazı, Bozüyük, Kayaköy, Esendal, Işıklar, Dere, İvriz, Fethiye, Manavgat, Doğankent, Kürtün, Torul, Gönen, Karacaören, Kadıncık, Şanlıurfa, Adıgüzel, Kemer, Almus, Köklüce, Yenice, Suçatı, Değirmendere-Karaçay, Kuzuculu, Anamur, Silifke, Bozyazı, Mut-Derinçay, Zeyne, Menzelet, Kılavuzlu, Manyas, Sütçüler, Tohma, Dinar, Çine.

Limanlar: Mersin, Samsun, Bandırma, Derince, Salıpazarı (Galataport), Tekirdağ, Çeşme, Kuşadası, Dikili, Trabzon.

***

Cuma günkü yazımla ilgili açıklama: Prof. Dr. Bilsay Kuruç, 42. Bülent Ecevit hükümeti döneminde 1978-1979 yıllarında DPT Müsteşarlığı yapmıştı. Sıralama hatası yüzünden değerli dostumdan özür dilerim. 

(1) Kaynak (Google): Ahmet Necip Günaydın, Atatürk Dönemi Sanayileşme Hareketleri (1923-1938).  

(2) Kaynak (Google): Cimer, 22 Aralık 2019.