Sonbahar geldi, Ankara’da yabancı diplomatik kuşların göçü başladı. Başkentin “hancıları” olan biz gazeteciler, diplomasinin “göçmen kuşlarını” daima “Abbas yolcu” olarak algılamışızdır. Bugün varlar; 2–3, bilemediniz 4 yıl sonra yoklar. Hancılarla göçmen kuşlar; hemen hemen her akşam, bilemediniz en geç haftada bir “resmikabullerde” iki kadeh ardında söyleşirler. Hancılar “haber”, göçmen kuşlar ise “istihbarat” peşindedirler. Deneyimli bir hancı, “bilgi alışverişi” peşindeki yabancı diplomatın “o gün Türkiye’den hangi konuda başkentine rapor sunacağını” anında anlar.

Yabancı diplomatlar, Ankara’nın çok hareketli, sürprizlerle dolu bir başkent olduğunda görüş birliğindedirler. Gerçekten son 30 yılda Türkiye; ister iç siyasal, ekonomik sorunları; ister komşuları ya da denizlerle bağlantılı beklenmedik olaylara gebe olagelmiştir. Dolayısıyla bu olaylar, başkentlere gönderilecek sağlam istihbarata dayalı kriptolara dönüşmek zorundadır.

Anımsarım 1960-70’li yıllarda Ankara’ya daha çok emekliliği gelmiş elçiler atanırdı. Hatta, 80’lerde şimdiye değin Türkiye’de en uzun süre kalan ABD Büyükelçisi rekorunu kıran Robert Strauss-Hupe yaşından dolayı bazen çok güç durumlarda kalırdı. Bir keresinde Yugoslavya Büyükelçiliği’nde bir resmi kabulde altına kaçırdığına tanık olmuştum. Yardım etmek isteyen ev sahibini azarlayıp “kendisinin koskoca ABD’nin büyükelçisi” olduğunu anımsatmıştı.

Şimdi bakıyorum da artık Ankara’ya yalnızca “genç” değil “etkin” büyükelçiler gönderiliyor. Ankara’dan ayrılışlarında da daha önemli görevlere gidiyorlar. Örneğin 11 Ekim’de “veda partisi” verecek olan İsviçre Büyükelçisi Valter B. Gyger Moskova’ya atandı. Ondan önce, Ankara’daki komşusu Romanya Büyükelçisi Constantin Grigorie de Moskova’ya gitmişti.

Büyükelçi Gyger’i Cumhurbaşkanı’na güven mektubunu sunmadan önce Bodrum’da tanımıştım. Gelecek yıl 40. evlilik yıldönümünü kutlayacağı eşinin adını Birsen olarak söylersem, Türk olduğunu da eklememe herhalde gerek kalmaz. Çift, tatillerini yine Bodrum’da geçirmeye azimli. Gyger, ekonomik ilişkileri geliştirmekte başarılı olurken, ülkesinde “Ermeni Soykırım” yasası ve “PKK’nin terör örgütü oluşunu” benimsememesi nedeniyle başı çok ağrıdı.

Ankara’dan ayrılanlardan biri de 2006’dan beri görev yapan Uzak Doğu’nun üstün gücü Çin Halk Cumhuriyeti Büyükelçisi Sun Guyçiang Vietnam’a atandı. Çin için Vietnam’ın önemini yorumlamaya gerek yok sanırım.

Atalarında Kızılderili kanı bulunan Ross Vilson ise Vaşington’a dönüyor. Henüz yeni görevi açıklanmayan Vilson’dan önce Eric Edelman Savunma, daha önceki Mark Grossman da Dışişleri bakanlıklarına 3. adam olarak atanmışlardı. 1 Mart tezkeresinden sonra Edelman ile daha da kötüleşen TC-ABD ilişkilerinin düzelmesinde “sessiz ve derinden giden” Vilson’un önemli katkısı oldu.

Vilson’un yerine James Jeffrey’nin (JJ) geleceğini bir yıl önce 16 Kasım’da bu köşede açıklamıştık. Türkiye’deki 22 Temmuz genel ve ardından Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Beyaz Saray “dere geçerken at değiştirilmez” düşüncesiyle Vilson’un görev süresini uzattı.

Bir hancı olarak, JJ’yi 1999’da “2. Adam” iken bir diplomattan daha çok açık seçik ve yalın konuşan bir insan olarak tanımıştık. Bu açıklığında 1969–76 yılları arasında Almanya ve Vietnam’da bir “asker” olarak görev yapmasının etkisi büyüktü. 1985-87’de İncirlik üssünde görev yapan JJ, Adana Başkonsolosu iken Türkçeyi öğrenmişti. Ankara’dan büyükelçi olarak gittiği Arnavutluk’tan sonra 2005’te Bağdat’a “büyükelçi unvanlı 2. adam” olarak atanmıştı. Ardından Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice’ın sağ kolu olarak “İran dahil Yakındoğu İşleri Müsteşarlığına”, bir yıl önce Beyaz Saray’da “Ulusal Güvenlik Danışman Yardımcılığı” koltuğuna oturtulmuştu. Şimdi de Çankaya Köşkü-Başbakanlık ve Dışişleri konutlarına 500 adım ötedeki Büyükelçilik konutuna geliyor. Vilson’un kasımda ayrılması JJ’nin de Noel’i Alman eşi ile Ankara’da kutlaması bekleniyor.

Paris Caddesi’ndeki 2. adam konutuna ise Douglas A. Silliman’ın yerleşeceğini yine bu köşede 6 Haziran’da yazmıştık. Dışişlerinde Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs’ın dahil olduğu Güneydoğu Avrupa İşleri Müdür Yardımcılığı’ndan Ankara’ya gelen Silliman ile on gün önce tanıştık. Birkaç kez yazdığımız gibi, bu atamayla ABD diplomasisinin Ankara’ya bakış açısında yine değişiklik olmadı. Ya 1 ya da 2 numara Yahudi olmalıydı ki Türkiye-İsrail ilişkileri de gözlenebilsin! Silliman’ın 2002’de Ürdün’deki görevinin CIA istasyon şefi olduğu da biliniyor.

Bu iki atamayla yeni yılda Ankara’da hancılarla göçmen kuşların kadehler ardındaki konuşmalarının Ortadoğu, İran, Kafkaslar, Karadeniz ve Kıbrıs odaklı olacağı anlaşılıyor.

BM Türk Temsilcisi Kim Olacak?

Türkiye’nin kurucuları arasında olduğu BM Güvenlik Kurulu’na, hatta çoğu AB ülkelerinin oy vermemesine karşın, 47 yıl aradan sonra yeniden “geçici üye” olarak seçilmesi gerçekten önemli bir olay. Türkiye, 15 üyeli kurulda bu görevi iki yıl sürdürecek.

Perde önünde bu başarı sağlanırken, perde gerisinde Türk diplomasisi bir belirsizlik içinde çalkalandı durdu. BM’nin tam karşısındaki Türk Evi’nde görev yapan Büyükelçi Baki İlkin 3 Ekim’de “doğum gününü” kutladı. İlkin o gün 65. yaşı nedeniyle emekli oldu. Nev York’tan Ankara’ya dönmesi gereken İlkin’in, bir çırpıda yaş sınırı olmayan “Cumhurbaşkanlığı Dış Siyasa Danışmanlığına” atanarak, BM’de görevini imza yetkisi olmadan 31 Aralık’a kadar sürdürmesi için kılıf hazırlandı. Oysa İlkin’in görev süresinin o gün sona ereceği önceden biliniyordu.

Dışişleri Bakanı Ali Babacan, değil BM’ye zamanında büyükelçi atamak, bakanlık içinde pek çok genel müdürlüğe nedense aylardır atama yapamıyor. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün futbol maçı için gittiği Ermenistan ve savaş ortamının bulunduğu Gürcistan’a da bakan Kafkaslar’dan sorumlu genel müdürlük aylardır boş.

BM Temsilciliği, öteki büyükelçiliklerden farklı bir yapıya sahip... Gereğinde buraya aynı anda 1. ve 2. kavramları ile iki büyükelçi atanabiliyor. Türkiye’nin BM adaylığı gündeme geldiğinde buraya 2. bir diplomat yardım için atanabilir, İlkin’in süresi dolunca ya o, ya da bir başkası onun yerine getirilebilirdi. Böylece BM Güvenlik Kurulu’nda yeni büyükelçi acemilik çekmezdi. İki büyükelçiden biri aşamalı olarak Güvenlik Kurulu’na hazırlanırken biri de Türk temsilciliği ile ilgili işlerde yoğunlaşabilirdi.

Şimdi yeni atama gündemde! Bakanlık kulislerinden sızan haberlere göre şimdilik üç olasılık var. Birincisi Müsteşar Ertuğrul Apakan’ın, bu görevin önemli bir adayı olduğudur. Ancak yılbaşında süresi sona erecek olan Roma Büyükelçisi Uğur Ziyal’in yerine gönderileceğinden de söz ediliyor.

İkinci olarak, daha önce BM Türk Temsilciliği’nde de görev yapan Viyana Büyükelçisi Selim Yenel’in BM örgüt deneyiminden dolayı atanabileceği öne sürülüyor.

Üçüncü söylentide ise Gül’ün birkaç ay önce “büyükelçi” unvanını verdiği Başbakanlık Dış Siyasa Danışmanı Prof. Dr. Ahmet Davutoğlu’nun (49) 1. ve Yenel’in de 2. Büyükelçi olarak Nev York’a atanacakları üzerinde duruluyor.

“Stratejik Derinlik” kitabının yazarı Profesör-büyükelçi Davutoğlu, yalnızca Hamas, Suriye -İsrail diyaloglarında değil, ABD’de gerek Pentagon’da PKK ve Dışişlerinde Rice görüşmelerine katılmakla kalmayıp JJ’nin patronu Stephen Hadley’in de geldiği İstanbul’daki 7 Avrupa ülkesinin güvenlik danışmanları ile toplantısına ev sahibi olarak başkanlık yaptığı da anımsatılıyor.

Göçmen kuşlarla yaptığım konuşmada genelde “Bugün Davutoğlu’nu ziyaret ettim” ya da “Dün Davutoğlu ile yemek yedim” gibi sözlerinden Babacan’ın bakanlığından çok Davutoğlu ile alışverişte bulunduklarını gözlediğim için bu olasılığa “olmaz olmaz” diyemiyorum.

Yalnız bakanlık içinde değil, ayrıca şu anda boş olan Yeni Zelanda, Yemen, İrlanda, Meksika’ya ve boşalacak Malezya, Avrupa Konseyi, İtalya, Çin, İsveç, Kuveyt, Suriye, Gürcistan, Brezilya, Özbekistan, Viyana-BM, Viyana-AGİT, Pakistan, Kırgızistan, NATO, Arnavutluk, Bosna Hersek, Küba ve KKTC gibi görevlere de atamaların yapılması gerekiyor.

Elmek: oacar@superonline.com\tFaks: 0312. 442 79 90