Ar-Ge’ye önem veren, üret-sat mantığı yerine bilgi ve know-how’u önemseyen şirketlere sıklıkla yer veririm bu köşede. Bu kez de Türkiye’nin yerli kalmayı başaran 3 ilaç şirketinden biri olan Sanovel’den bahsetmek istiyorum. 36 yıl önce Galones Ecza deposunu açan Eczacı Erol Toksöz’ün 1983 yılında kurduğu Sanovel İlaç’ı bugün iki oğlu Ahmet ve Zafer Toksöz kardeşler yönetiyor. İkisi de kimya mühendisi. Geçen hafta 2 kardeş ile bir araya geldik. 26 yıl önce 5 kişi ile kurulan şirkette bugün 3 bin 300 kişi çalışıyor. Sanovel, Ar-Ge’ye ciddi kaynak ayıran ve geniş bir alanda söz sahibi olmaya çalışan bir şirket. 6 yıllık Ar-Ge çalışmasının sonucunda 10 milyon Avro’ya mal olan yeni ürününün adı “Sanohaler”. Türkiye’deki 8 milyon astım ve Koah hastasına yönelik bir küçük cihaz. Sanohaler, Türkiye ve Avrupa’da patent koruması altına alınan ilk ‘Kuru Toz İnhaler Cihazı.’ Ahmet Toksöz bu solunum cihazının bir ay önce piyasaya çıktığını belirterek “Kullanımı son derece kolay. 4 yaşından itibaren çocuklar bile kullanabilir” diyor. Hedef ise Sanohaler’i Avrupa’ya ihraç etmek. Ahmet ve Zafer Toksöz’ün ilaç sektörü ile ilgili hedefleri büyük. Yapılacak yeni yatırımlarla, solunum pazarının önemli oyuncularından biri olmak istiyorlar. İlaçta Azerbaycan, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Ukrayna, Kosova ve Makedonya’ya 10 milyon dolara yakın ihracat yapıyorlar. Ahmet Toksöz, “Önümüzdeki sene Rusya’ya, daha sonra ise Avrupa ve Amerika’ya açılmayı hedefliyoruz” diye anlatıyor. Sanovel, ilaç sektöründe ciro olarak 11. sırada ve cirosu 1 milyar TL. Silivri’de, ilavelerle 60 bin metrekare kapalı alana gelmiş büyük bir fabrikada halen 100’ün üzerinde jenerik ilaç üretiyor. Kâr marjlarının sürekli düştüğü sektörde ayakta kalmanın tek yolunun Ar-Ge’ye yönelerek farklı ürünler geliştirmekten geçtiğini vurgulayan Ahmet Toksöz, Avrupa Patent Ofisi başvurularında 2011 itibarıyla 32 başvuru ile 14. sırada olduklarını belirtiyor. Türkiye’nin patent konusundaki düşük performansı ile kıyaslayınca hayli sevindirici. Kendi geliştirdikleri solunum cihazı sadece bir başlangıç belli ki, zira Toksöz kardeşler ilaç sektöründe gelecek vizyonlarını biyoteknoloji üzerine kurmayı planladıklarını anlatıyorlar. Sanovel TÜBİTAK’ın biyoteknolojiye verdiği küçük teşvikle birlikte klinik araştırmalar dahil 4 yılda yaklaşık 40 milyon Avro’luk bir harcama yapmış ve 3 ilacı klinik aşamaya getirmiş.

Sanovel belki Toksöz Holding’in amiral gemisi ama grubun başta gıda olmak üzere başka faaliyetleri de var. Bunlardan biri de 5 yıl önce TMSF’den 77 milyon dolara satın aldığı ünlü Sarelle ve Tadelle markalarının sahibi Sagra. İki kardeş ilaç üretimindeki know-how’u gıdaya uyguladıklarını belirterek “Gıda ve ilaç imalat olarak birbirine benziyor. Biz de ilaçta imalat akışındaki mekanizmaları gıdaya uygulayınca kısa zamanda çok yol aldık” diyorlar. Gıdada da ciddi Ar-Ge yaptıklarını anlatan Toksöz’ler GDO’suz, transyağsız ve katkısız ürünlerle sektörde farklı bir konuma geldiklerini belirtiyorlar. Şimdi sırada Sarelle’nin dondurma hali var...

Toksöz’lerin bir diğer arayışı ise şirket satın almak. “Şu sıralar Avrupa’da çok sayıda şirket satılıyor. Neden krizi fırsata çevirmeyelim ki?” diyorlar.

Toksöz Holding yeni soyunduğu bir diğer alan da enerji. Baba Erol Toksöz’ün karşı olması nedeniyle iki kardeş küçük bir projeyle başlamışlar. Ordu’da 45 MW büyüklüğünde bir HES kuracaklarını söyleyen Ahmet Toksöz, ÇED raporunu aldıklarını belirtiyor. Çevre örgütleri ve yerel halkın tepkisinin ne olduğu sorumuzu ise “Bizim projede su kanalla, tünelle baraja gittiği için çevre sorunu yaratacak bir yanı yok” diye yanıtlıyor. Zafer Toksöz de yeni yatırımlarını ‘temiz enerji’de sürdüreceklerini ve güneş enerjisi için 8-10 MW büyüklüğünde bir lisans almayı planladıklarını söylüyor.