Güncel ekonomik tartışmalar, beklentiler arasında Fed’in (Federal Reserve - ABD Merkez Bankası) faiz oranını yükseltmesi, bunun zamanlanması ağırlıklı yer tutuyor.
Fed’in 2015 yılında faiz oranını yükseltmesi genellikle bekleniyor. Yalnız zamanlaması konusunda görüş ayrılıkları var. 2015 yılının ilk çeyreğinde, en geç ilk yarısında faiz artışı bekleyenler olduğu gibi, faiz artışının 2015 yılının son aylarına doğru kayacağını öngörenlerin sayısı da az değil.
Fed faizi niçin yükseltsin? İrdelenmesi, yanıtının aranması gereken temel soru budur. ABD’nin açıklanan ekonomik verilerinden hareketle, soruya yaklaşmak gerekir.
Açıklanan verilere göre ABD, gelişmiş ekonomiler içinde en hızlı toparlanan ekonomidir. ABD’de ekonomik büyüme hızlanıyor, işsizlik düzeyi azalıyor, olağan işsizlik oranına yaklaşılıyor, güçlü USD’ye karşın dış açık azalıyor, bütçe açığı görece daralıyor, finansal pazarlarda sorun, istikrarsızlık gözlenmiyor, öngörülmüyor. Bu verilerin ışığı altında Fed faiz oranını niçin yükseltsin?
Neoliberal para politikasına göre faiz oranı yükselmesinin ekonomiye yansıması, etkisi, tüketim harcamalarının, yatırım harcamalarının kısılması, kredi maliyetinin artması, kredi hacminin daralması, ekonominin yavaşlaması yönünde olur. Faiz yükselmesi sistemik bir risk oluşturduğundan, menkul kıymet piyasalarında değer kayıplarının yaşanması da beklenir.

***

ABD’de ekonomik veriler olumlu yönde gelişirken, gidiş yönünü saptıracak önlemler niçin alınsın, politikalar değiştirilsin? Tüketim, yatırım harcamalarını kısmayı, istihdam düzeyini düşürmeyi gerektirecek nedenler var mı? Ekonomik göstergelere bakıldığında bu soruya olumlu yanıt verilemez. Fed’in bu koşullarda faiz oranını yükseltmesi akılcı bir seçenek olamaz. Fed iyiye gidişi niçin bozsun?
Faiz oranının yükseltilmesi ne zaman ve hangi koşullarda gerekli olabilir? (1) ABD’de ciddi bir enflasyon beklentisi, enflasyon baskısı oluştuğunda; (2) ABD süreğen dış açığını fonlamada zorlandığında; (3) ABD’den diğer ülkelere doğru sermaye çıkışı, sermaye kaçışı başladığında...
Veriler, ABD ekonomisinde ciddi bir enflasyon tehlikesinin başladığını göstermiyor. Böyle bir olasılık belirdiğinde Fed, izlediği örtülü nominal çapa olarak nitelendirilen para politikası stratejisi gereği, önleyici bir önlem olarak faizleri yükseltir.
ABD süreğen dış açık veren bir ekonomi. Dış açığını, ağırlıklı olarak cari işlemler fazlası veren ülkelere borçlanma senetleri, tahvil satarak fonluyor. Son dönemde Çin, bu bağlamda ABD’nin en önemli partneri. ABD, Çin’e önemli boyutta tahvil satarak dış açığını fonlayarak faiz haddini düşük tutabiliyor. ABD dış açığını fonladığı sürece fonlama maliyetini yükseltmenin de akılcı bir yönü yoktur.

***

Verilere göre ABD’den sermaye çıkışı, sermaye kaçışı da söz konusu değil. Bilakis ABD güvenilir bir liman olarak görüldüğünden, ekonomisi toparlandığından, ülkeye sermaye girişi var.
Özetlenen çözümleme doğru ise Fed’in yakın bir gelecekte faiz oranını yükseltmesini haklı kılacak ekonomik gerekçesi yoktur. Peki, öyleyse Fed’in faiz yükseltmesi niçin gündemde? Fed, para politikası aracı olarak sözle yönetmeyi de kullanıyor. “Faizi yükselmek izlenimi yaratarak yönlendirmede tehdit öğesi oluşturuyor” beklenti yaratıyor.
ABD, tüketici fiyatları hızlı yükselmedikçe, dış açığı fonlamada zorlanmadıkça veya ülkeden sermaye çıkışı, kaçışı olmadıkça fiilen faizi yükseltmez. Fed söylemiyle bir yerde kafa karıştırıyor, beklenti yaratıyor, doları güçlü tutuyor.