Sabiha ve Zekeriya Sertel, ülkemizin bağımsız kişilikli ilk aydınlarından. Cumhuriyetin kuruluş yıllarında, çoğu aydın devlet görevlerinde çalışmayı yeğlerken onlar, kendi başlarına çıkardıkları dergi ve gazetelerle yayın hayatımızda bağımsız aydın duruşunun ilk örnekleri oldular.

1919’da gittikleri ABD’de, Columbia Üniversitesi’nde gazetecilik öğrenimi gören, bu ülkede tanık oldukları düşünce özgürlüğüne hayranlık duyan bu iki ilginç aydının bir başka önemli yanları ise, hayatlarının çoğu bölümlerinin Nâzım Hikmet’inkiyle kesişmesi.

1928’de Rusya’dan dönen Nâzım Hikmet’in “Resimli Ay” dergisinde çalışmaya başlamasıyla gelişen dostlukları, hayatlarının sonuna dek sürdü.

Nâzım Hikmet, ülkede tanınmasını sağlayan ilk büyük çıkışı olan “Putları Kırıyoruz” kampanyasını “Resimli Ay” dergisinde başlattı. Çoğu şiirlerini bu dergide yayımladı. İş arkadaşlığı dışında, Sertellerin evlerinde yapılan akşam toplantılarında da dostlukları sürdü.

Nâzım Hikmet hapisteyken, Serteller “Tan” gazetesini yayımlamakta, ülkede ve dünyadaki gericiliğe karşı savaşım vermekteydiler.

1945’te Tan gazetesi gericilerce yakıldığında Nâzım, Bursa Cezaevi’nde, “Onlar ümidin düşmanıdır sevgilim” dizesiyle başlayan ünlü şiirini yazarak Sertellere yollar. Bu olaydan sonra ülkelerinde yaşama olanağı kalmadığını gören Sertel ailesi yurtdışına gider. Nâzım Hikmet de, hapisten çıktıktan sonra hayatını tehlikede görerek aynı yolu seçer.

Eski dostlar, yurtdışında yeniden buluşurlar ve hayatlarının sonlarına kadar da yakınlıkları ve mücadele arkadaşlıkları sürer.

***

Bu dostluğun en yakın tanığı ise, beş yaşında tanıdığı Nâzım Hikmet’le olan dostluğu, şairin ölümüne dek süren, Sertellerin kızı Yıldız Sertel’dir.

Yıldız Sertel’in yeni yayımlanan “Nâzım Hikmet ile Serteller” (Everest Yayınları) adlı kitabında bu dostluğun bilinmeyen ayrıntılarının yanı sıra, üç aydın insanın dünya görüşleri ve çağın sorunlarına ilişkin düşünceleri de yansıtılıyor.

Türkiye’de bulundukları yıllarda demokrasi ve düşünce özgürlüğü yolunda mücadele eden üç aydın, yurtdışında dünya sorunlarıyla da karşı karşıya gelirler: Bir yanda soğuk savaş döneminde barış mücadelesi sürmektedir, öte yanda ise sosyalist ülkelerde uygulamalar üstüne büyük sorunlar ortaya çıkmıştır.

Aydın sorumlulukları, bu üç insanın pek çok konuda birlikte eylem ve mücadele içine girmesine yol açar.

***

Sabiha ve Zekeriya Sertel, anılarını yazarken ne denli açık yürekli olmaya çalışsalar da dönemin koşulları gereği her şeyi yazamamışlardı. Bugün böylesi engellerin bulunmayışı, Yıldız Sertel’in yazdıklarıyla kalan boşlukları doldurmamızı sağlıyor.

Sözgelimi, 1958’de yayına başlayan ve yaklaşık otuz yıl boyunca etkili bir yayın organı olma özelliği gösteren “Bizim Radyo”nun kuruluş öyküsü; bu radyonun mimarlarının Nâzım Hikmet’in yanı sıra Sertel ailesi olduğunu bu kitaptan öğreniyoruz.

Yine Nâzım Hikmet’in, bütün bir hayatını adadığı komünizm düşüncesi yolunda, Türkiye Komünist Partisi içinde başına gelen kimi olaylar da yine ilk elden tanıklıklarla aktarılıyor.

Kitapta 1930’lardan 1960’lara, ülkemiz tarihi açısından önemli bilgiler var.

Aydın olmanın tanımı üzerinde yeniden tartışmaların olduğu şu günlerde, ülkemizin önde gelen üç aydınının hayatlarına bakmak pek çok bakımdan ufuk açıcı olacaktır.