Bayramdan sonra Türkiye’nin gündemine yeni anayasa tartışmaları oturacak. Gerek Meclis Başkanı Cemil Çiçek gerekse iktidar ve muhalefet partileri liderlerinin açıklamalarına bakarsanız, yeni anayasa için geniş uzlaşı olduğu ve kısa süre içinde çalışmanın tamamlanabileceği hissine kapılabilirsiniz.

Ancak, “şeytan ayrıntıda gizli” sözünü doğrular biçimde, detaylara inildikçe yeni anayasa yapım sürecinin nasıl zorluklarla dolu olduğunu görebilirsiniz.

Çiçek BDP’ye \t\tgidecek

Meclis Başkanı Çiçek, eylül ayının ilk haftasında TBMM’de grubu bulunan partilere Anayasa Uzlaşma Komisyonu için davet yazısı yollayacak. İlk tartışmalı konu, hangi partilere davet gönderileceği noktasında yaşanacak. BDP henüz Genel Kurul’da yemin etmediği için Çiçek’in onlara çağrı çıkarıp çıkarmayacağı belirsiz. Bu noktada, Çiçek’in “iade-i ziyaret” adı altında BDP grup yöneticileriyle eylül ayı içinde yapacağı görüşme kritik önem taşıyor. BDP, Çiçek’in atacağı bu adıma rağmen, PKK’ye karşı operasyonları gerekçe göstererek Meclis’e gelişini geciktirirse, yeni anayasa süreci daha baştan çıkmaza girebilir.

Kritik konularda oy birliği çıkmaz

Bu sıkıntı, Çiçek’in BDP ile görüşmesi sonrasında aşılsa bile, ikinci ve belki de en önemli sorun, partiler arası uzlaşma komisyonunun çalışma ilke ve esaslarının belirlenmesi aşamasında ortaya çıkacak. Bugüne kadar 1982 Anayasası üzerinde yapılan değişikliklerde Uzlaşma Komisyonları hep oy birliği esasına göre çalıştı. Yani, komisyona üye veren partilerin tamamının üzerinde mutabık olduğu maddeler kabul edilirken, anlaşmazlık konusu maddelerde değişiklik yapılmasından vazgeçildi. Bunun tek istisnası AKP’nin sadece kendi çoğunluğuyla referanduma götürdüğü anayasa değişiklikleridir.

Yeni anayasa yazımı için kurulacak uzlaşma komisyonunun da teamüller doğrultusunda, oybirliği ile karar alma esasına göre çalışması gerekir. En azından muhalefet partileri bu konuda ısrarcı olacaktır. Ancak oybirliği ilkesi kabul edilirse, yeni anayasa metni üzerinde uzlaşı sağlanması hiç de kolay olmayacaktır. Özellikle de Türkiye’nin bu güne kadarki kırılma noktalarını oluşturan vatandaşlık tanımı, özerklik talepleri ve Alevilerin beklentileri gibi konularda AKP, CHP, MHP ve BDP’nin ortak noktada buluşması imkânsızdır.

Çoğunluk modeli de uzlaştırmaz

Bu yüzden Uzlaşma Komisyonu’nun, partilerin üzerinde mutabakat sağlayacağı bir “çoğunluk” modeli ile çalışmasına ihtiyaç duyulabilir. Örneğin, komisyonun “yüzde 75 çoğunluk” esasına göre çalışması gündeme gelebilir. Yani dört partiden üçünün “evet” dediği maddeler kabul edilirken, en az iki partinin “hayır” dediği maddeler metne konmayabilir.

Oy birliği şartından, oy çokluğu formülüne dönüş ile karar almak kolaylaşırken, Kürt sorunu, din-siyaset ilişkisi gibi kritik konulardaki metin yazımları kaçınılmaz biçimde partiler arasındaki pazarlıkların sonucuna göre şekillenecektir. Bu kritik maddelerde üçlü ittifakların dışında kalan partilerin süreci protesto etme noktasına gelmesi çok büyük olasılıktır. Örnek vermek gerekirse, “Türk” ifadesi içermeyen bir vatandaşlık tanımını MHP; “anadilde eğitim hakkı” içermeyen bir metni BDP, çocuklara ve kamu çalışanlarına başlarını örtme serbestisi getiren bir düzenlemeyi CHP ve 12 Eylül referandumuyla şekillendirdiği yargı kurumlarında yeni bir düzenlemeyi AKP kesinlikle kabul etmeyecektir.

Ortaya çıkan tablo, ister oy birliği esasına göre, isterse oy çokluğu esasına göre kurulsun, Uzlaşma Komisyonu’nun yeni anayasa metni üzerinde dört partiyi “uzlaştırma” ihtimalinin şimdilik hayalden öteye geçemeyeceğini gösteriyor...

Herkesin yeni anayasa beklentilerini bu gerçeğe göre yeniden gözden geçirmesinde yarar var.