Hafiye ve jurnal…

Osmanlı İmparatorluğu’nun günlük hayatına dair önemli kaynaklardı…

Özellikle Abdülhamit döneminde, Osmanlı’yı saran hafiye ağı aracılığıyla, saray, imparatorluğun dört bir yanından jurnale boğuldu.

Padişahlar, vezirler, devlet yönetiminde görev alanlar, halk arasında tebdil-i kıyafet (tanınmamak için kıyafet değiştirmek) ile gezer, halkın yönetim hakkındaki düşüncelerini öğrenmeye çalışırdı. 21. yüzyılda bunu yapmaya gerek yok. Babadan oğula geçen padişahlık, egemenliği halka veren cumhuriyet sistemi kabul edildiğinde sona erdiğinden, halk iktidar hakkındaki görüşünü sandıkta söylüyor.

Ayrıca Bilişim Çağı’nda artık sosyal medyada gezinerek ya da dürüstçe yapılan kamuoyu araştırmaları ile her konudaki yaygın görüşleri öğrenmek olanaklı.

Ancak hafiyelerin kullanım alanı sadece halkın iktidar hakkındaki görüşlerini öğrenmekle sınırlı değil; hükümetler, halkın yaşantısı hakkında bilgi toplamak için de yüzyıllardır bu yönteme başvuruyor.

Tarih kitapları, keyif verici maddelerin kullanımını yasaklayan IV. Murat’ın maceralarını yazar. 11 yaşında tahta çıkan bu sultan, hafiyelerle yetinmemiş; halkın yaşantısını kontrol etmek için kendisi kıyafet değiştirip sokak aralarında dolaşmış, kahvelere girip çıkmıştı.

Ama Bilişim Çağı’nda bunu yapmaya da gerek yok. Artık dijital ortamda bunun için yeni yollar bulundu. Demokratik hakkınızı kullanarak sosyal medyada bir paylaşım yaptığınızda, yazdıklarınız hiçbir suç unsuru içermese bile sadece iktidarı eleştiriyor diye, anında bunu maaşlı troll hesaplara ya da Emniyet Genel Müdürlüğü’ne ileterek muhbirlik yapanlar oldukça fazla.

İçişleri Bakanlığı’nın internet sitesinde ise ihbar sekmesi var. Fakat hangi kriterlere ya da suçlara göre şikâyet yapılabileceğini belirten bir açıklık getirilmemiş. Bu durumda her konu için kullanılabilir…

Komşu komşunun muhbiri!

Son olarak da korona döneminde yeni bir muhbirlik uygulaması gündeme geldi.

İçişleri Bakanlığı “Yeni Kısıtlama ve Tedbirler” konulu iki genelge yayımladı. Buna göre kış mevsimi olduğundan kapalı alanlarda daha fazla vakit geçiriliyor ve evlerde misafir kabulü de yayılım hızını artırıyor. Bu nedenle artık mevlit, taziye, yılbaşı kutlaması gibi etkinliklere izin verilmeyecek.

Kalabalık grupları bir araya getiren etkinlikleri salgında önlemek gerekiyor elbette ama bunun için bulunan yöntem muhbirliği teşvik ediyor; üstelik kurallar net olmadığından kötü amaçlı kullanımlara da açık.

Yeni uygulamaya göre, evinize misafir gelirse, muhtar, bina yöneticisi ve apartman sakinleri, kolluk kuvvetlerine başvurabilecekmiş. Böyle bir durumda ev sahibine ve misafire ayrı ayrı 3150 TL idari para cezası uygulanacakmış.

HES (Hayat Eve Sığar) uygulamasına bir süre önce işletmeleri şikâyet için konulan “ihbar” özelliği bu konuda da kullanılabilecekmiş…

İki hafta tam kapanma uygulayıp insanların işe gitmek zorunda kalmasını önlemeyen,

Bu nedenle işe gidenlerin toplu taşıma araçlarında birikmesinin önüne geçmeyen,

AVM’leri kapatıp bu mekânlardaki yığılmayı engellemeyen devlet, evlerin içinde önlem almaya çalışıyor!

Ölesiye çalıştıran sistem

Yılbaşı günü evde bir iki arkadaşınızla bir araya gelmeyi düşünüyorsanız aklınızda olsun. Aniden kapınız çalabilir ve karşınızda kolluk kuvvetlerini bulabilirsiniz. Yılbaşı kutlamasını Noel ile aynı sanan cahilin biri, kötü amaçla muhbirliğe soyunabilir. (Bu arada isteyen inancına göre 25 Aralık’ta Noel’i de kutlar. Kime ne!)

Sonuç olarak…

İşe gitmeye, işe giderken toplu taşıma araçlarında sıkış tepiş saatlerce yolculuk yapmaya ve iş arkadaşlarınızla aynı mekânda gün boyu kalmaya mecbursunuz ama taziye için uğrayamazsınız ya da yılbaşı kutlaması için bir araya gelemezsiniz.

Ayasofya ibadete açılırken 350 bin kişi bir araya gelebilir ya da AKP’ye 100 Bin Yeni Üye etkinliği kapalı salonda gerçekleşebilir ama 30 Ağustos Zafer Bayramı ya da 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı etkinlikleri açık havada yapılamaz.

Kapitalizmin egemenliğindeki dünyada dinci oligarşiyle yönetilen ülkenin salgın yasakları böyle… Yasaklarda mantık aramayacaksınız. Sadece ölesiye çalışacaksınız!