Nasıl, zeki bir çocuk yetiştirilir? Cevabı, 45 yıl süren bu araştırmada...

Matematiksel Olarak Erken Gelişen Gençler Çalışması (SMPY), gençlerin matematiksel yeteneklerinin erken yaşlarda tanımlanması ve geliştirilmesi üzerine yapılan bir araştırma programıdır.

Bugünlerde 45. yılını dolduran bu çalışma, 5 bin kadar bireyin kariyerlerini ve başarılarını çocukluklarından ya da ergenliklerinden başlayarak takip etmiştir.

Nature dergisinde ayrıntılı olarak açıklandığı üzere bu çalışma, "üstün matematik yeteneklerine sahip gençlerin eğitimini desteklemeyi" amaçlamaktadır.

GELİŞMEYE HAZIR YETENEKLERİ TESPİT ETMEK

SMPY, "Çocukların etkileyici bir entelektüel ağırlığa sahip olarak nasıl yetiştirileceğini" anlamak için dünyadaki tartışmasız en iyi kaynaktır.

Yüzlerce akademik çalışma üretmiş; özellikle bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarında gelişmeye hazır yeteneklerin nasıl tespit edileceği konusunda ne kadar isabetli olduğunu her fırsatta ıspatlamıştır.

1873 yılında, ABD'nin Tennessee kentinde kurulan, Vanderbilt Üniversitesi tarafından koordine edilen SMPY programına katılanların birçoğu, "yüksek profilli bilim insanları" haline gelmiştir.

Peki, çocukları potansiyel dâhilere dönüştürmenin sırrı nedir?

ERKEN BİLİŞSEL YETENEKLERİN ÖNEMİ

SMPY verileri, bir konuda uzman olmak söz konusu olduğunda, "Doğuştan gelen zekânın tekrarlanan pratiği yendiğini" gösteriyor. 

Buna göre "erken bilişsel yetenek", başarı üzerinde sürekli pratik yapmaktan ya da ailenin sosyo-ekonomik durumu gibi diğer faktörlerden daha büyük bir etkiye sahip.

Bu bulgu, "Büyük başarılara ulaşma potansiyeli olan çocuklardan ziyade, bu konuda zorlanan çocukların yeteneklerini geliştirmeye öncelik veren çoğu Batılı eğitim anlayışına da ters düşmekte." 

Esasen SMPY, "Eğer zekiyseniz ve bu şekilde tanımlanıp beslenirseniz, başarılı olacağınızı" ortaya koymakta.

ZUCKERBERG, LADY GAGA, SERGEY BRIN...

Standartlaştırılmış testler, bugüne dek entelektüel açıdan güçlü çocukları bulmak için kullanılan yaygın bir yöntemdi. 

Johns Hopkins Üniversitesi'nin (JHU) Yetenekli Gençler Merkezi Programı, üniversite giriş sınavlarında ilk yüzde 1'lik dilime girenleri kabul etme eğilimindeydi.

Bu programın mezunları arasında Mark Zuckerberg, Lady Gaga ve Google'ın kurucularından Sergey Brin'in yanı sıra öncü matematikçiler Terence Tao ve Lenhard Ng bulunuyordu. 

Kuzey Carolina, Durham'daki Duke Üniversitesi Yetenek Belirleme Programı'nda psikolog olan ve JHU ile işbirliği yapan Jonathan Wai, Nature'a yaptığı açıklamada, "Hoşumuza gitsin ya da gitmesin, bu insanlar toplumu yönetiyor" diyor.

PROGRAMA YÖNELİK ELEŞTİRİLER

SMPY gibi girişimler, "en zeki çocukları seçtikleri için" eleştiriliyor. Biraz daha sınırlı potansiyele sahip çocukların, bu tür girişimler tarafından göz ardı edilebileceğinden endişe ediliyor. Ayrıca, çocukları erken yaşlardan itibaren zeki olarak etiketlemek, öğrenme isteklerini zayıflatabiliyor.

Daha da önemlisi, çocuğunuzun büyüyünce bir dahi olacağını garanti edebilecek tek bir faktör yok. Doğanın ve yetiştirilmenin farklı etkilerini birbirinden ayırmaya çalışan birçok farklı çalışma, bunun hem genetik hem de yetiştirilme tarzının bir parçası olduğu fikrinde birleşiyor.

NASIL ZEKİ ÇOCUK YETİŞTİRİLİR?

Uzmanlara göre, okul öncesi yaşlarda çocuğunuza destekleyici ve işbirlikçi davranmanız, ebeveyn sevgisinin gelişimini destekliyor, bu da beynin gelişim hızını önemli ölçüde artırıyor. Bir başka çalışma ise zaman içinde giderek zorlaşan karmaşık görevlerin, sinirsel bağlantı ve zihinsel esneklik için büyük bir nimet olduğuna dair güçlü ipuçları barındırıyor.

İlginç bir şekilde; pek çok bilgisayar oyunu da bu şekilde yapılandırılmıştır. Giderek artan sayıda kanıt sanal dolaşım, problem çözme ve rekabetçi mücadelenin, gelecek yaşamda bilişsel işlevlerin geliştirilmesine katkıda bulunabileceğini göstermektedir.

Bir müzik aleti çalmayı öğrenmek ve düzenli olarak kitap okumak ise çocuklar için olduğu kadar yetişkinler için de nörolojik açıdan faydalıdır.

ÖNEMLİ BİLİMSEL KAYNAKLAR

Unutmayın ki her çocuk farklıdır ve farklı öğrenme ihtiyaçları vardır. Bu nedenle, çocuğunuzun ilgi alanlarına ve yeteneklerine odaklanarak onu en iyi şekilde desteklemeye çalışın.

Ayrıca, onların gelişimini izlemek ve gerektiğinde uygun eğitim ve rehberlik sağlamak için eğitim profesyonelleri ile işbirliği yapın.

Zeki bir çocuğun yetiştirilmesi, hem akademik başarıları hem de kişisel gelişimini desteklemeyi içeren kapsamlı bir süreçtir. 

Araştırmalara dayalı olarak zeki bir çocuk yetiştirmek için atılabilecek bazı önemli adımlar ise bu konuda önemli araştırmalara imza atmış bilim insanlarının çalışmalarında gizlidir.

İşte, onlardan bazıları:

- Erken Eğitim ve Teşvik:

Araştırmacılar: Carol S. Dweck, Angela L. Duckworth, Carol W. Greider

"Çocuğunuzun erken yaşlarda zihinsel uyarıcılarla çevrili olduğundan ve merakını teşvik etmek için fırsatlar sunduğunuzdan emin olun. Bu, onların kavramsal düşünme yeteneklerini geliştirmelerine yardımcı olabilir."

- Okuma Alışkanlığı Oluşturma:

Araştırmacılar: Keith E. Stanovich, Anne E. Cunningham

"Çocuğunuza kitap okuma alışkanlığı kazandırmak, okuma becerilerini geliştirmek ve bilişsel gelişimi teşvik etmek için önemlidir."

- Problem Çözme ve Eleştirel Düşünme Yeteneklerini Geliştirme:

Araştırmacılar: Robert J. Sternberg, Howard Gardner

"Zeki bir çocuğun eleştirel düşünme, problem çözme ve yaratıcı düşünme yeteneklerini geliştirmek için farklı materyallere ve problemlere maruz bırakın. Bu, zekalarını farklı alanlarda geliştirmelerine yardımcı olabilir."

- Akademik Tutkuyu Teşvik Etme:

Araştırmacılar: Mihaly Csikszentmihalyi

"Çocuğunuzun ilgi duyduğu konuları keşfetmesine ve bu konuları öğrenmeye olan ilgisini sürdürmesine destek olun. Tutku, uzun vadeli öğrenme ve başarı için önemlidir."

- Akran İlişkileri ve Sosyal Beceriler:

Araştırmacılar: Robert H. Ennis, Carol K. Sigelman

"Sosyal becerileri ve empatiyi geliştirmeye önem verin. İyi bir insan olmak, zekanın yanı sıra yaşam başarısı için de önemlidir."

- Öğrenmeyi Teşvik Eden Ortam:

Araştırmacılar: Benjamin S. Bloom, John Hattie

"Eğitimci olarak, çocuğunuzun öğrenmeyi teşvik eden bir ortamda bulunduğundan emin olun. İyi bir eğitimci-öğrenci ilişkisi, öğrenme sürecini destekleyebilir."

- Bireysel Gereksinimlere Duyarlılık:

Araştırmacılar: Jerome Bruner

"Çocuğunuzun bireysel güçlü ve zayıf yönlerini tanıyın ve eğitim stratejilerini buna göre uyarlayın."