2023’ün çevre ve iklim raporu

Olumsuz gelişmeler

- Science Advances bilimsel dergisinde yayımlanan yeni bir araştırmaya göre dünyadaki yaşamın sürmesi için gerekli koşulları içeren dokuz gezegensel sınırın altısı aşıldı.

- Suyun Ekonomisi üzerine Küresel Komisyon tarafından yayımlanan "Turning the tide (Gelgiti döndürmek)-Kolektif olarak harekete geçme çağrısı" isimli rapora göre küresel ölçekte gereksinim duyulan tatlı suyun, 2030 yılına kadar dünya kaynaklarını yüzde 40 aşması bekleniyor.

- Uluslararası Afet Veritabanı’na göre 1970’lerde küresel ölçekte yılda 100 civarı afet olayı görülürken son 20 yılda yıl bazında yaklaşık 400 afet olayı görülüyor. Afet sonrası gereksinim değerlendirmelerinden elde edilen veriler, tarım sektöründe toplam ekonomik gelirin yaklaşık yüzde 23’ünde afetler nedeniyle kayıplar yaşandığını gösteriyor.

- 1 milyar çocuk yüksek iklim krizi riski altında. Diğer bir deyişle şu anda dünyadaki çocukların yarısı yüksek iklim krizi riski altında yaşıyor. Bu çocuklar su ve sanitasyon, sağlık, gıda ve eğitim gibi temel haklarına erişemiyor.

- IEA’nın yıllık kömür piyasası raporu küresel kömür talebinin bu yıl tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştığını iddia ediyor. Rapor 2026’ya kadar olan dönemde, 2024’ten itibaren dünya çapında kömür talebinin azalması yönünde bir eğilimin ortaya çıkacağını da vurguluyor.

- COP28’de iklim değişikliğinin yol açtığı kayıp ve hasarlarla savaşan ülkelerin kayıp ve hasarlarının telafi edilmesine yardımcı olacak bir fonun yaşama geçirilmesi konusunda anlaşmaya vardı. Söz konusu fona yani toplanan paranın yönetimini ise dört yıl boyunca Dünya Bankası yapacak. Fonun daha ilk günden oluşturulmuş olması elbette iklim değişikliği ile mücadelede olumlu bir adım. Ancak başlangıç fonuna yatırılan para miktarları (Toplam 245 milyon dolar) birçok açıdan soru işaretleri barındırıyor. 

- IPCC raporu “Atmosferin, karaların ve okyanusun üzerindeki insan kaynaklı ısınma kesindir” ifadesi ile bir tartışmayı bitirdi. İklim inkârcıları açısından değerlendirildiğinde olumlu bir yaklaşım çünkü iklim krizi yoktur veya insan kaynaklı değildir tartışmasına bir nokta koyuldu. Ancak raporda yer alan atmosferik CO2 (karbon) seviyesinin 2 milyon yıldır bu kadar yüksek olmadığını 2011-2020 yılları arasında sıcaklığın 1.1 derecenin üzerine çıktığını ve gezegenimizin 125 bin yıldır bu kadar sıcak olmadığını vurgulayan ifade ise endişe verici.

Olumlu gelişmeler

- Avrupa Yeşil Mutabakatı’nın önemli bir parçasını oluşturan Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Tüzüğü’nün (SKDM) geçiş dönemi 1 Ekim 2023’te başladı. Dünyanın ilk büyük karbon piyasasını oluşturan bu mekanizma ile AB’nin 2030 ile 2050 arasında sera gazı hedeflerine ulaşabilmesi ve buna ek olarak diğer ülkelerde de yeşil dönüşüme katkı sunmak, AB üreticilerinin rekabetçiliğini korumak hedefleniyor.

- Sürdürülebilir turizm sektöründe küresel ölçekte olumlu gelişmeler yaşandı. Sürdürülebilir turizm deyip geçmeyin çünkü turizm dünyadaki yıllık karbon salınımının yüzde 8’inden sorumlu. Ülkemizde 2023’ün sonuna kadar işletmelerin sürdürülebilir turizm belgeleme programının birinci aşamasını tamamlamış olmaları gerekli. Sürdürülebilir turizm programı kapsamında konaklama tesisleri için üç farklı belge/sertifika bulunmakta. Her bir aşama farklı sayıda ölçütlerin karşılanmasını gerektiriyor.

- Yavaş moda yükselişte. ABD merkezli thredUp ve GlobalData’nın “2021 Resale” (yeniden satış) raporuna göre toplam ikinci el pazarının hacminin 2029 yılına kadar 80 milyar ABD dolarına ulaşarak hızlı modanın neredeyse iki katına çıkacağı öngörülüyor. 

- Ülkemizde 24 Aralık 2023 günü üretilen elektriğin yüzde 52’si yenilenebilir enerji kaynaklarından üretildi.

- “Climate quitting” veya Türkçeye “iklim istifası” olarak çevrilebilecek kavram özellikle Y ve Z kuşağı tarafından benimsenmiş durumda. Bir Linkedln anketine göre katılımcıların yüzde 39’u yeni bir iş ararken iklim değişikliğiyle mücadele eden bir şirkete öncelik vermenin ana ölçütleri olduğunu belirtti.

- Yeşil meslekler giderek daha yaygın hale geliyor. “Küresel Yeşil Beceriler Raporu 2023”e göre Şubat 2022 ile Şubat 2023 arasında “en az bir yeşil beceri gerektiren” LinkedIn iş ilanlarının sayısı ortalama yüzde 15.2 arttı. En az bir yeşil beceriye sahip çalışanlar içinse LinkedIn işe alma oranı diğer işgücü ortalamalarından yüzde 29 daha yüksek.

- Ekosistem restorasyonu 2023 yılı boyunca sıkça konuşulan ve aynı zamanda adımların atıldığı bir yaklaşım oldu. Bir örnek verecek olursam Paris, 2024 Olimpiyat Oyunları’na hazırlanırken kentin hafızasında büyük bir önemi olan Sen Nehri’nde 100 yıl sonra ilk kez yüzülebileceği duyuruldu.