Xi Jinping'in tam süreçli halk demokrasisine yakından bir bakış

Cumhurbaşkanı Xi Jinping, grup değerlendirme toplantılarından yasama üyeleri ve siyasi danışmanlarla yapılan müzakerelere kadar, Çin'in demokratik politika oluşturma ve karar alma süreçlerine aktif katılım sağlıyor.

Ulusal Halk Kongresi'ne seçilen yaklaşık 3.000 delegeden biri olma sıfatıyla hareket eden Xi, toplantılar boyunca diğer delegelerle bir araya gelerek merkezi hükümetin, ulusal yasama organının, Yüksek Halk Mahkemesi'nin ve Yüksek Halk Savcılığı'nın geçtiğimiz yıl sergilediği performansı değerlendirip oyluyor. Xi ayrıca bu süreçte görüşülmek üzere oturuma sunulan yeni yasa ve önemli değişiklikler için de oy kullanıyor.

Çinli lider, bütün kariyeri boyunca daima halk demokrasisinden yana duruş sergiledi.

Aynı zamanda Çin Komünist Partisi (ÇKP) Merkez Komitesi Genel Sekreteri olan Xi, "Demokrasi, tüm insanlığın paylaştığı bir değer ve Çin Komünist Partisi ile Çin halkının her zaman savunduğu bir idealdir" diyor.

Hem Parti'nin hem de devletin en üst düzey lideri olan Xi, tam süreçli halk demokrasisi yolunu izlemeye yönelik çabalara öncülük etti. Tam süreçli halk demokrasisi, Batı demokrasisinin eksikliklerini gören Xi tarafından, Çin'in siyasi ortamını ileri taşımak amacıyla geliştirilen ve kilit önem taşıyan bir kavram.

Çin, Xi'nin kılavuzluğunda sosyalist demokrasinin kurum, standart ve prosedürlerinin iyileştirilmesinde topyekun ilerleme kaydederken, halkın yaygın katılımı yoluyla da sosyalist istişareci demokrasiyi ileri taşıdı.

Xi, devlet yönetişiminin tarihteki yükselme ve gerileme döngüsünden kurtulabilmesini sağlamak amacıyla Parti liderliği, ülkenin halk tarafından idaresi ve hukuka dayalı yönetişim arasında bir birlik olmasını güçlü şekilde savunuyor.

Fudan Üniversitesi Çin Enstitüsü Müdürü Zhang Weiwei, Çin demokrasisinin, çok partili rotasyonun ve liderlere oy verme hakkının merkezde yer aldığı Batı modelinden farklı olduğunu vurguluyor.

Zhang'a göre Çin demokrasisi, halkın yaygın katılımını, siyasi istişareleri ve iyi yönetişim arayışını ön plana çıkarıyor.

HALKIN HÜKÜMRANLIĞI

ÇKP'nin önde gelen dergilerinden Qiu Shi, bu yılki "İki Toplantı'dan" 15 gün önce, Xi'nin demokrasi üzerine kaleme aldığı ve halk kongresi sistemi hakkında detaylı düşüncelerini aktardığı bir makale yayımladı.

"Bu sistem, tam süreçli halk demokrasisini gerçekleştirmede önemli bir kurumsal araçtır" diyen Xi, sistemin özüne dikkat çekti. Buna göre, devletin tüm erki halka ait olup, ülkenin efendileri olan halkın konumu en geniş anlamda korunmalıdır.

2023 yılının Mart ayında, ulusal yasama organının yıllık toplantısında Çin Cumhurbaşkanı ve Merkez Askeri Komisyonu Başkanı olarak yeniden seçilen Xi, halk merkezli bir kalkınma felsefesinin benimsenmesi gerektiğini dile getirdi.

Modernizasyon kazanımlarının eşitlikçi biçimde dağıtılmasının sağlanması gerektiğini vurgulayan Xi, kayda değer ve esaslı ilerlemelerin herkes için refah geliştirmede kullanılacağını taahhüt etti.

Gözlemcilere göre, Çin'in tam süreçli halk demokrasisinin temel özelliklerinden biri de demokrasinin sermaye yahut elit sınıfın çıkarlarına hizmet etmek yerine halkın büyük çoğunluğu için işlemesini garanti altına almak.

Her yıl düzenlenen "İki Toplantı" sırasında, Xi'nin politika oluştururken halk tabanındaki insanlarla aktif etkileşim kurmasında bu yaklaşımın izleri açıkça görülüyor. Son 11 yıl içinde yıllık toplantılar esnasında 56 değerlendirme toplantısı ve müzakere oturumuna katılan Xi bu süreçte 400'den fazla yasama üyesi ve siyasi danışmanla doğrudan etkileşimde bulundu.

2019 yılında düzenlenen bir etkinlikte, o dönemde köy Parti başkanı olan ulusal yasama üyesi Li Liancheng, Çinli çiftçilerin "sekiz hayalini" Xi'ye aktarmış ve çocuklar için yerelde eğitim, sağlık hizmetlerine erişim ve yerel istihdam fırsatları gibi önceliklere vurgu yapmıştı.

Yaklaşık 50 yıl önce "eğitimli bir genç" olarak kırsal kesimde geçirdiği vakitten dolayı kırsaldaki meselelere yakından aşina olan Xi, Li'nin mesajının önemini tasdik ederek bu mesajın ülke genelinde kırsal kesimde yaşayanların arzularını dile getirdiğini söylemişti.

Hükümetin halka hizmet konusundaki kararlılığını bir kez daha teyit eden Xi, herkes için daha iyi yaşam hayallerinin gerçekleştirilmesi hedefine adım adım ilerleme sözü vermişti.

Teknolojik destek konusunda daha ziyade hedefe yönelik bir yaklaşım savunan Li, bu yardımın köylülerin gerçek ihtiyaçlarıyla uyumlu olmasının önemini vurguluyordu.

Hükümetin bakanları bu toplantının ardından, tarımsal teknolojinin genişletilmesine yönelik hizmetleri artırmak üzere Li'nin memleketi olan Xixinzhuang köyünde saha araştırması yaparak özel hazırlanmış tedbirler aldı.

2022 yılında siyasi danışmanlarla yapılan müzakerelere katılan Xi, tarım alanlarında tarımsal ürün kalitesini ve güvenlik meselelerini gerçek zamanlı olarak tespit etmeye yarayan yeşil "radar" önerisini sunan bilim insanı Wang Jing'i dikkatle dinledi.

Wang'ın önerisi bir yıl içinde tüm ülkede uygulamaya konulurken, ilgili yönetmelikler de hazırlandı. Bu teknoloji, Tarım Ürünlerinin Kalite ve Güvenliği Yasası'nın gözden geçirilmiş versiyonuna yeni bir bent olarak eklendi.

Xi'nin halkın güçlendirilmesine ve halkın ihtiyaçlarına öncelik verilmesine yönelik adanmışlığı, siyasi kariyerinin ilk günlerine uzanıyor.

Xi, Ekim 1984'te ülkenin kuzeyindeki Hebei eyaletinin Zhengding ilçesinin Parti başkanı olarak bir anket çalışması başlatmıştı.

Caddelerde bölge sakinlerine anketler dağıtan Xi, onları oturup sohbet etmeye davet ediyordu.

Rutin hale gelen bu uygulama, zaman içinde görüşlerin çevrimiçi olarak alınmasına dönüştü.

O tarihten 40 yıl kadar sonra Xi, Parti'nin en üst düzey lideri olarak bu demokratik uygulamayı yepyeni bir seviyeye taşıdı. Xi, Parti'nin 20. Ulusal Kongresi'nin toplanmasından önce, Parti kongresinde sunacağı açılış raporunun hazırlanmasında halkın görüşlerine kulak verilmesi için kitlesel çapta çevrimiçi bir kamuoyu araştırmasının başlatılması talimatını verdi.

Bir ay içinde, karbon nötrlük ve eğitim kalitesi gibi geniş bir yelpazedeki konular hakkında politikalara şekil verecek yaklaşık 8,54 milyon kamu önerisi toplandı. Bu katkılar 1.675 maddede bir araya getirilerek raporu hazırlayan grupla paylaşıldı.

Xi'nin de ifade ettiği üzere, bir ülkenin demokratik olup olmaması, halkın hakiki anlamda ülkenin efendisi olup olmadığına bağlıdır.

Çin'in kuzeyindeki Hebei eyaletinin Zhengding ilçesinde Çin Komünist Partisi (ÇKP) Zhengding İlçe Komitesi Sekreteri iken köylülerin görüşlerini dinleyen Xi Jinping, 1983. (Fotoğraf: Xinhua)

TAM SÜREÇLİ DEMOKRASİ

Xi, 2021 yılında Parti'nin ilk Merkezi Halk Kongresi Çalışma Konferansı'nı düzenledi. Yüksek profilli toplantıda tam süreçli halk demokrasisini ayrıntılı biçimde açıklayan Xi, bazı ülkelerde uygulanan düzmece demokrasiyi de açıkça eleştirdi.

Xi, "Eğer halk sadece oy versinler diye muhatap alınıp sonra ortada bırakılıyorsa, eğer halk gösterişli seçim sloganlarını dinlemek zorunda kalıyor fakat seçimler bittikten sonra hiçbir söz hakkına sahip olmuyorsa ve eğer adaylar halka sadece seçimler sırasında iyi davranıp sonrasında onları göz ardı ediyorsa, bu gerçek demokrasi değildir" dedi.

"Tam süreçli demokrasi" kavramını ilk olarak 2019 yılında ortaya atan Xi, halk demokrasisinin bir tür tam süreçli demokrasi olduğunu söylemişti.

Gözlemciler, tam süreçli demokrasinin sadece oy kullanmaktan ibaret olmadığını, aksine devlet erkinin idaresinde her bir halkaya işlediğini söylüyor. Bu demokrasi türü, yalnızca oy kullanmaktan ayrışarak halkın demokratik seçimlere, istişarelere, karar alma sürecine, yönetime ve denetime ilişkin haklarını güvence altına alıyor.

Bahsi geçen demokratik süreçlerin her birine yakından ihtimam gösteren Xi, demokrasiyi baltalayan uygulamalara hiç paye vermiyor.

Xi, 2014 yılında, Hunan eyaletinde yerel yasama organı üyelerinin seçiminde bir oy satın alma vakasını enine boyuna ele almıştı. Öfkeli olduğu gözlenen Xi, bir dizi soruyu peş peşe sıralamıştı: Parti üyeleri nerede? Parti disiplini ve hukuku nerede? Vicdanları nerede?

Xi, o tarihten sonra malum vakaya iki kez daha değindi. Nihayetinde 467 kişi suçlu bulundu.

Xi, Çin'in en üst düzey soruşturma kurumunun müfettişlerine hitaben, "ÇKP önderliğindeki bu sosyalist ülkede devletin tüm erki halka aittir. İktidar asla kişilerin sosyal statüsüne, zenginliğine yahut şahsi ilişkilerine göre dağıtılamaz" dedi.

Xi'nin iktidardaki ÇKP ile diğer siyasi partiler arasında siyasi istişare yapılmasını içeren istişareci demokrasi hamlesi, yerel Parti kadrolarında göreve başladığı döneme uzanıyor.

Xi, Fujian eyaletinin Ningde ilinin Parti başkanı olarak 1988 yılında ÇKP dışı bir siyasi parti olan Çin Demokratik Birliği'nin il düzeyindeki ilk komitesini kurmasına yardım etti. Birleşik cephenin önemini vurgulayan Xi, diğer siyasi partilere ve aydınlara ÇKP liderleri tarafından düzenli ziyaretlerde bulunulması uygulamasını başlattı.

En üst düzey lider olan Xi, halen toplumun tabanında demokratik karar alma sürecine ve yönetime vakit ayırıyor.

Xi, Şubat 2019'da Beijing'in merkezindeki dar bir sokakta (hutong) mütevazı bir avluyu ziyaret etti. Mahalle sakinleri, "avlu toplantı salonu" adını verdikleri bu yerde evlerini yenileme konusunu ele almaktaydı.

Mahalle sakinlerinin dile getirdiği öneriler beyaz tahta üzerinde listelenmişti: Avlunun toparlanması, mutfak, depo ve banyoların tamamen çalışır durumda olmasının sağlanması ve profesyonel tasarım ekiplerinden yardım alınması.

Xi, "Yenileme ne zaman başlayacak?" "Tarihi ve kültürel değere sahip çok ev var mı?" gibi sorular sorarak görüşmeye dahil olmuştu.

Topluluk üyelerinin kendi işlerini görüşüp karara bağlamasını sağlayan bir mekanizma olan avlu toplantılarından övgüyle bahseden Xi, mekanizmanın topluluk yönetişim ve hizmetlerinde hassasiyeti artırmaya olanak sağladığını söyledi. 

Xi'nin etkin bir denetim mekanizmasına yönelik arayışı, Zhejiang eyaletinin Houchen köyünde Çin'in ilk köy işleri denetim komitesinin gelişmesiyle vücut buldu.

Denetim komitesi 2004 yılında, yaklaşık 20 milyon yuan tutarındaki önemli bir arazi istimlak bedeli konusunda köylülerle köy yetkilileri arasında gerilimin arttığı bir dönemde kuruldu.

Komite, o zamanlar Zhejiang'ın Parti başkanı olan Xi'nin dikkatinden kaçmadı. Komitenin kurulmasının birinci yıldönümünde Houchen'i ziyaret eden Xi, sayısız güçlükle boğuşan bir toplulukta böyle bir komitenin kurulmasının kaçınılmaz olduğunu vurguladı.

Xi, "Houchen modeli" diye adlandırdığı bu komitenin kırsal kesimlerde halk tabanındaki demokratik denetimde oynadığı öncü rolden övgüyle bahsetti.

Bu girişim son 20 yıl içinde yerel bir önlemden ulusal düzeyde tanınan bir politikaya evrilerek tüm ülkede 690.000'i aşkın idari köyde kök saldı.

Xi, bir ülkenin demokratik olup olmadığını belirlemek için temel unsurlardan birinin, erkin kullanımına yönelik kural ve prosedürlerin demokratik olup olmadığına ve daha da önemlisi erkin kullanımının hakiki anlamda kamunun denetim ve kontrollerine tabi olup olmadığına bakmak olduğunu söyledi.

DEMOKRASİ COCA-COLA’YA BENZEMEZ

Xi'ye göre demokrasi tek bir biçim ya da tek bir modelde değil, bilakis çok çeşitli biçimlerde tezahür ediyor.

Çin'de uygulanan tam süreçli halk demokrasisinin, ülkenin gerçekliğini, tarihini ve kültürünü temel aldığını ve halkın iradesini yansıttığını kaydeden Xi, bu tür demokrasinin etkinliğini sıklıkla vurguluyor.

Öte yandan yetkililer ve uzmanlar da, demokrasinin, tek bir ülkede üretildiği için tüm dünyada aynı tadı veren Coca-Cola gibi olmadığını ifade ediyor.

Çin uzmanlarına göre tam süreçli halk demokrasisi, ülkenin hızlı ekonomik büyüme ve sürdürülebilir toplumsal istikrar alanında elde ettiği kayda değer başarılar açısından başat önem taşıyor.

Bu rol, ülkenin yönetişimi güçlendirecek etkin yasalar oluşturmasında da bariz şekilde görülüyor.

2019 yılında Shanghai kentindeki yasama organı destek ofisini ziyaret eden Xi, bir yasa taslağının istişarelerine katılan Çinli ve yabancı kent sakinleriyle görüştü.

Yasa taslakları, sıradan vatandaşların sesinin ulusal yasama organına ulaşmasını sağlamak üzere vatandaşlar arasındaki müzakereleri kolaylaştırmak amacıyla yerel yasama organı destek ofislerine dağıtılıyor.

Yasa taslağı hakkında görüş alınması sürecine ilişkin sorular soran Xi, tavsiyeleri içeren belgeleri dikkatli şekilde gözden geçirdi.

Ofisin faydalı araştırmalarını takdir eden Xi, kamuoyuna yönelik açık kanalların sürdürülmesini ve demokratik mekanizmaların zenginleştirilmesini teşvik etti.

Ulusal ekonomik ve sosyal kalkınmaya yönelik beş yıllık planların hazırlanması ve uygulanması, ÇKP'nin Çin'i yönetmekte başvurduğu önemli bir araç olma özelliğini taşıyor.

Halkın bilgeliğinin bu planlara dahil edilmesi için demokrasi tüm hızıyla işletiliyor.

2020 yılında, ülkenin 14. beş yıllık planının hazırlanmasından önce Hunan eyaletinde denetim yapan Xi, halk tabanından 30 temsilciyle eyalet merkezinde bir toplantı gerçekleştirerek onların görüş ve önerilerini dinledi.

Yao etnik grubundan köy öğretmeni Pan Jiuren, iki saat süren görüşmede ücra bölgelerde temel eğitimdeki yetersizlikleri samimiyetle dile getirerek öğretmen eksikliği ve zorlu çalışma koşullarına parmak bastı.

Bunun üzerine, reform ve dışa açılımdan itibaren Çin'in zorunlu eğitimin genele yayılmasında ilerleme kaydettiğini belirten Xi, öte yandan eğitim kaynaklarının eşitsiz dağılımı sorununun tırmanışa geçtiğine ve bu sorunu çözmek gerektiğine dikkat çekti.

Beş yıllık planın, Parti'nin Merkez Komitesi'nin kilit önemdeki genel toplantısında görüşülmeye hazır hale getirilmesinden evvel, Xi bu türde yedi sempozyum düzenleyerek göçmen işçiler, çiftçiler, kamyon şoförleri, hukukçular ve restoran sahipleri gibi farklı arka planlardan vatandaşlarla bir araya geldi.

Çin'in doğusundaki Shanghai kentinin Changning bölgesindeki Gubei Yönetim Merkezi, 27 Kasım 2019. (Fotoğraf: Liu Ying/Xinhua)

Amerikalı bir akademisyen ve Kuhn Vakfı Başkanı olan Robert Lawrence Kuhn, "Çin'deki demokrasi, laflardan oluşan bir serap değil" diyor.

Kuhn, Parti liderliği sistemindeki demokrasinin, farklı seviyelerdeki halk kongreleri başta olmak üzere çeşitli geri bildirim ve etkileşim mekanizmaları içerdiğini ve aynı zamanda tüm Çin vatandaşlarına yeterli yaşam standartları sağlanmasını gerektirdiğini vurguluyor.

2019 yılındaki "İki Toplantı" sırasında Gansu eyaletinden bir yasama üyesi, yerel refahı hızlandırmak amacıyla bölge sakinlerinin bir otoyol inşa edilmesini istediğini dile getirdi. Yanındaki koltukta oturan bir yetkiliye dönen Xi, söz konusu eyalette otoyol bulunmayan ilçelerin sayısını sordu.

Bu etkileşimler, ihtiyaç duyulan yerlerde ulaştırma altyapısının inşasına hız kazandırdı.

Uzun zamandır talep edilen otoyol, Kasım 2023'te faaliyete başladı. Otoyol, bundan bir ay sonra eyalette meydana gelen 6,2 büyüklüğündeki depremin ardından bölgeye yardım ulaştırılması ve yaralıların hastaneye kaldırılmasında hayati önem taşıyan bir can damarı haline geldi.

Bu olay, "İki Toplantı" sırasında Xi'nin ulusal yasama üyeleri ve siyasi danışmanlarla yaptığı müzakerelerin, zorlukların aşılmasına ve ekonomik ve sosyal kalkınma için yeni yöntemler önerilmesine nasıl odaklandığına örnek teşkil ediyor.

Söz konusu etkileşimler sayesinde yenilikçi yönetişim stratejileri değerlendiriliyor, öneriliyor, şekillendiriliyor ve olgunlaştırılıyor.

Xi'nin görüşmeler sonrasında attığı adımları dikkatle gözlemleyenler, Xi'nin belirli konulara odaklı yerinde incelemeler için eyalet bölgelerini tutarlı biçimde seçtiğini ve görüşmeler sırasında dile getirilen belirli meselelere odaklandığını gözden kaçırmıyor.

Xi, 2014 yılında Shanghai serbest ticaret bölgesinde incelemelerde bulundu; 2018 yılında yoksulluğu azaltma çalışmalarını denetlemek için Sichuan eyaletinin ücra bir köşesindeki Daliang Dağı'na gitti ve 2021'de Qinghai eyaletindeki Qing-Zang (Qinghai-Tibet) Platosu'nda ekolojik koruma tedbirlerini inceledi. Xi'nin araştırma önceliklerinin çoğu, ulusal yasama üyeleri ve siyasi danışmanların dile getirdiği endişelerle örtüşüyor.

Çin gibi devasa bir ulusu yönetmenin zorluğunu göğüsleyen Xi, 2.000 yıl önce yaşamış Çinli bir siyaset yorumcusunun şu sözünü sık sık alıntılıyor: "Bir kuş tek bir tüyle gökyüzüne yükselemediği gibi, bir at da tek toynakla dörtnala koşamaz."

Antik zamanlardan günümüze ulaşan bu özlü söz, Xi'nin güçlü bir ulus inşa etmek ve ulusal yeniden canlanmayı ileri taşımak üzere Çin'deki 1,4 milyarı aşkın vatandaşın kolektif gücünden yararlanılması gerektiğine dair inancını yansıtıyor.

İngiliz uzman Martin Jacques, Çin'in bu kadar başarılı olmasının nedeninin, halkı siyasi sürece teşvik etmek, dahil etmek ve siyasi süreç için harekete geçirmek suretiyle ülkenin geleceğine katkı sunmalarını sağlama becerisinde yattığını belirtiyor.

Jacques, "Çok fazla sayıda Batılı politikacı, demokrasinin amacının demokrasi olduğunu düşünüyor. Ama öyle değil. Son tahlilde demokrasi, halkın temsil edilmesi, sürece dahil edilmesi ve en iyi, en kabul edilebilir ve en başarılı yönetişim biçiminin oluşturulması demek" diyor.