Hızlandırılmış evrimin en kesin kanıtı tavuk

İnsanların kaynak kullanımı ve yiyecek tüketiminde son yıllarda sergiledikleri köklü değişiklikler Dünya’nın biyosferini büyük ölçüde etkiledi. Bu nedenle insan eliyle yaratıldığı ileri sürülen son jeolojik dönemin (antroposen) en belirgin kanıtının tavuk olabileceği belirtiliyor. Çünkü bugüne dek hiçbir tür, tavuk kadar hızlı ve belirgin bir değişim geçirmemişti.
Leicester Üniversitesi’nden paleobiyolog Dr. Carys Bennett ve meslektaşlarının gerçekleştirdiği son araştırma, antroposen çağını gelecek yıllarda tanımlayabilecek en önemli göstergenin modern tavuktan artakalan kemikler olacağını ortaya koyuyor. Araştırma Royal Society Open Science dergisinde yayımlandı.

Modern tavuğun biyolojisi değişti
Eti için yetiştirilen modern tavuk (broiler) değişik biyolojisi ile atalarından belirgin şekilde ayrılıyor. Tavuğun son yıllarda geçirdiği köklü değişim iler de çevremizdeki biyolojik değişikliklerin kanıtı olarak değerlendirilecek.
Araştırmada, eti için yetiştirilen broiler tavuklarının kemikleri, Roma döneminden artakalan tavuk kemikleri ile karşılaştırıldı. Bugün dünyada sayıları 23 milyarı bulan canlı tavuklar, iskeleti, kemik kimyası ve genetiği bakımından atalarından belirgin biçimde farklı. Son 50-70 yıl içinde bir tavuğun biyokütlesi tam 5 katına çıktı.

Günümüz broiler tavuk cinsinin ömrü, son teknolojilerin ürünü olan entegre tesislerde en fazla 9 hafta kadar sürebiliyor. Normalde 5-7 haftada kesime hazır hale geliyor. Broiler tavuklarının atası ise kesilmedikçe 4-5 yıl yaşayabiliyor.

Beslenme değişikliği
Tavuklardaki bu hızlandırılmış evrimin altında yatan sosyal ve ekonomik faktörleri inceleyen Leicester Üniversitesi beşeri coğrafya uzmanı Dr. Ben Coles, tavukların beslenme şekillerindeki değişikliği şöyle açıklıyor: “Doğal olarak hem et, hem de ot yiyen tavuklar bugün soya, mısır, buğday ve balık ile besleniyor... Oysa eskiden tavuklar evlerin arka bahçesinde toprakta yaşayan organizmalarla ve yemek artıkları ile besleniyordu. Evrimsel açıdan bakıldığında, modern tavukların biyolojisindeki değişikliğin, beslenme tarzındaki değişiklikten dolayı eskiyle kıyaslanmayacak kadar hızlandığını görüyoruz.”

“İnsan faaliyetleri denizleri, atmosferi ve karasal yüzeyi değiştirdi” diye konuşan Dr. Bennett, “Gelecek nesiller günümüzden kalan kayaları incelediğinde tenekeler, cam kavanozlar, plastik atıkların arasında mutlaka tavuk kemikleri bulacak” diyor.
Karalardaki hayvanların çoğunluğunu evcilleştirilmiş hayvanlar oluşturuyor. Evcilleştirilmiş tavuğun ise anayurdu tropikal Güney Doğu Asya olan kırmızı orman tavuğundan (Gallus gallus Linnaeus) geldiği sanılıyor. Tavuk ilk kez yaklaşık 8 bin yıl önce evcilleştirilmiş ve hızla dünyaya yayılmış. Evcil tavuk (Gallus gallus domesticus) eti ve yumurtaları için beslenmiş.

Değişiklik 50’li yıllarda başladı
1950’li yıllarda daha iri tavuklar yetiştirmek için “geleceğin-tavuğu-programı” adı verilen bir proje başlatıldı. O tarihten sonra eti için beslenen tavuk radikal bir değişim geçirdi ve sonuçta kütlesi atalarına oranla 5 misli arttı. Tavuklar şimdi entegre üretim tesislerinde sıcaklığı, nemi ve ışığı kontrollü ortamlarda üretiliyor, 5-7 haftalık olunca kesimhaneye gönderiliyor. Kaldı ki daha uzun yaşamalarına izin verildiğinde, kısa sürede ölüyorlar, zira bacak ve göğüs kas dokusundaki aşırı büyüme, kalp ve akciğer gibi iç organlarının gelişmesine engel oluyor. Ayrıca bu türün insan müdahalesi olmadan yaşaması imkânsız.

Tavuk hızla kilo alması için beslendi. 70 yıl içindeki boyutlarındaki artış ve kemik kimyası bu programın başarısını ortaya koyuyor. Bu süreçte özel günlerde ziyafetlerin ana yemeği olan kızarmış piliç, endüstriyel yetiştirmeye bağlı olarak çoğumuzun ulaşabildiği bir besin maddesi haline geldi. Bugün yılda 65 milyar broiler tavuk tüketiliyor.
Derleyen: Reyhan Oksay