Ekonomide yılın olayları/ Kasım

2010 yılı Programı Resmi Gazete'de yayımlandı. Programda büyüme 2010 için yüzde 3,5 öngörüldü. Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (TETAŞ), Mersin Akkuyu'da nükleer santral kurulması için 24 Eylül 2008 tarihinde yaptığı yarışmayı iptal etti. Danıştay'ın yürütmesini durduğu ihalenin iptaliyle, Türkiye son 15 yılda 4. kez nükleer ihalesini iptal etmiş oldu.

Ekonomide 2009 yılı Kasım ayındaki gelişmeler özetle şöyle:



1 Kasım:
- 2010 Yılı Programında, büyüme yüzde 3,5 öngörüldü.

3 Kasım:
- TÜİK, Ekim ayında TÜFE'nin yüzde 2,41, ÜFE'nin yüzde 0,28 arttığını açıkladı. Ekim ayı itibarıyla yıllık enflasyon ise TÜFE'de yüzde 5,08, ÜFE'de yüzde 0,19 arttı.
- AB Komisyonu, Türkiye'nin gelecek yıl yüzde 2,8 ile Avrupa'da en hızlı büyüyen ülke olacağı öngörüsünde bulundu.
- Domuz gribine karşı önlemler artırılıyor. Hijyenik maske, dezenfektan satışlarında patlama yaşanıyor. Vitamin içeren meyve ve sebze tüketiminde de artış görülüyor.

4 Kasım:
- 2009'un yeniden değerleme oranı yüzde 2,2 olarak hesaplandı.
- Türk Sağlık-Sen, genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO) yönetmeliğinin iptali ve yürürlüğün durdurulması istemiyle Danıştay'da dava açtı.
- ABD Merkez Bankası faiz oranlarını değiştirmeyerek, 0-0,25 aralığında korudu. Banka, faizleri ''uzun dönemde'' aynı seviyede tutmayı vaat etti.

İSEDAK Toplantıları

5 Kasım:
- Abdullah Gül'ün başkanlığındaki İslam Konferansı Teşkilatı Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesinin (İSEDAK) 25. Toplantısı, İstanbul'da başladı.
- İKÖ üyesi ülkeler arasında ''tercihli ticaret sistemi'' oluşturulmasına yönelik anlaşmayı onaylayan ülke sayısı 10'a ulaştı. Sistemin, 2010'da uygulamaya konulması planlanıyor.

6 Kasım:
- Avrupa Birliği, Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin hakkında tutuklama kararı çıkardığı Sudan Devlet Başkanı El Beşir'in İSEDAK Ekonomi Zirvesine katılmak üzere Türkiye'ye gelecek olmasıyla ilgili nota verdi. Konuya ilişkin ABD'den de tepki geldi.
- ABD'li tutsat (mortgage) şirketi Fannie Mae, 15 milyar dolar tutarında yeni hükümet yardımı istedi.
- İslam Konferansı Örgütünün 2009 ekonomik raporuna göre, küresel kriz nedeniyle İslam ülkelerinin toplam gayri safi yurtiçi hasılasının 2009'da 4,59 trilyon dolardan 3,98 trilyon dolara gerileyecek.
- Özelleştirme İdaresi Başkanlığının, elektrik dağıtım şirketlerinin blok satış yöntemiyle özelleştirilmesine ilişkin nihai pazarlık görüşmesinde açık artırma turunda, Osmangazi Elektrik Dağıtım A.Ş. için en yüksek teklifi 485 milyon dolarla Eti Gümüş A.Ş., Yeşilırmak Elektrik Dağıtımı A.Ş. için 441 milyon 500 bin dolarla Çalık Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş., Çoruh Elektrik Dağıtım A.Ş. için için 227 milyon dolar ile Aksa Elektrik Perakende Satış A.Ş. verdi.

7 Kasım:
- Cumhurbaşkanı Gül, 25. İSEDAK toplantısında konuştu: ''İçinde bulunduğumuz dönem, İslam medeniyetinin birikimlerini, tecrübelerini ve barışçıl karakterinin dünyaya yayılmasına elverişli bir ortam sunmaktadır''
- BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Ekonomik ve Sosyal Kalkınma Genel Müdür Yardımcısı Hafız Ganim, dünyada yetersiz beslenen ve açlık çeken insan sayısının mevcut küresel krizle 100 milyon artış göstererek, 1 milyarı aştığını bildirdi.

8 Kasım:
- Sudan Devlet Başkanı El-Beşir'in İSEDAK Ekonomi Zirvesine katılmayacağı açıklandı. Gelememe gerekçesinin ''tümüyle ülke içi nedenlere dayandığı'' kaydedildi.
- Çin-Afrika Ekonomik İşbirliği Forumu, Mısır'da düzenlendi. Afrika kıtasıyla Asya'nın dev ekonomileri arasındaki ilişkilere yeni bir ivme kazandırmayı amaçlayan foruma, 50 ülkeden devlet ve hükümet başkanı katıldı.
- İskoçya'daki G20 Maliye Bakanları toplantısında yapılan açıklamada, iyileşmenin istikrarsız olduğu, hala desteğe dayandığını ve işsizliğin temel endişeyi oluşturduğu açıklandı.

İSEDAK Ekonomi Zirvesi

9 Kasım:
- İSEDAK Ekonomi Zirvesi, 11 devlet başkanı, 3 cumhurbaşkanı yardımcısı ve 6 başbakanın katılımıyla gerçekleştirildi. Konuşmalar arasında İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad'ın sözleri öne çıktı: ''Kapitalizm yolun sonuna gelmiştir. Faizcilik, belki de bu düzenin esas iflas yolu, yoldan sapma nedenidir. Dünya büyük değişikliklere gebe''
- TÜİK, sanayi üretiminin Eylül ayında, 2008'in aynı ayına göre yüzde 8,6 azaldığını açıkladı.
- Ziraat Bankasının 9 aylık net karı 2,6 milyar lira. Garanti Bankasının da 9 ayda 2 milyar 158 milyon lira konsolide net kar elde ettiği bildirildi.
- Çin, kendisiyle diplomatik ilişki kuran borçlu ve en az gelişmiş Afrika ülkelerinin, yıl sonuna kadar süresi dolacak faizsiz kredi borçlarını sileceğini duyurdu.

Danıştay'dan Nükleer Santrale Yürütmeyi Durdurma

10 Kasım:
- Danıştay, nükleer santral ihalesi yönetmeliğinin bazı maddeleri için yürütmeyi durdurdu. Karar, nükleer santral ihalesinin iptalini gündeme getirdi.
- Irak hükümeti Exxon Mobil ve Shell ile yapılan petrol anlaşmasını onayladı. İki şirket liderliğindeki konsorsiyum, ''Batı Kurna-1'' petrol bölgesinde günlük 280 bin varil üretimi, 2 milyon 325 bin varile çıkaracak.
- Türkiye'nin, Eylül ayında cari işlemler açığı, 2008 yılının aynı ayına göre yüzde 8,7 oranında azalarak, 952 milyon dolardan 869 milyon dolara düştü.

11 Kasım:
- İmalat sanayinde kapasite kullanım oranı Ekim ayında, Eylül ayına göre 1,7 puan artarak yüzde 71,8 seviyesine yükseldi.
- Yapı Kredi'nin 9 aylık konsolide net karı 1 milyar 282 milyon lira oldu.

12 Kasım:
- Merkez Bankası, 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren banka hesap numaralarının 26 basamaktan oluşan IBAN'a dönüşeceğini açıkladı.
- Sanayi ve Ticaret Bakanı Nihat Ergün, önümüzdeki birkaç yıl içinde Türkiye ile Afrika arasındaki ticaretin 50 milyar doları aşmasının hedeflendiğini bildirdi.
- İş Bankasının 2009 yılı 9 aylık konsolide net karı, 2 milyar 21 milyon lira oldu. VakıfBank'ın 9 ay sonundaki net karı 940 milyon lirayı buldu.

13 Kasım:
- Kredi kartı borcunu ödemeyenlerin sayısı Eylül ayında, 2009 yılı başından bu yana ilk defa psikolojik sınır olan 100 bini geçti.
- Avro bölgesinin ekonomisi 2009'un üçüncü çeyreğinde yüzde 0,4 büyüme gösterdi. Beklentilerin altında büyüme kaydedilmesine rağmen, resesyondan çıkış sağlandı.
- Almanya ekonomisi üçüncü çeyrekte yüzde 0,7, Fransa ekonomisi de yüzde 0,3 büyüdü.
- Finlandiya ekonomisi eylül ayında bir önceki yıla göre yüzde 11,6 daraldı.
- Japonya ekonomisi 3. çeyrekte yıllık bazda yüzde 4,8 büyüme meydana geldi.
- IMF Başkanı Dominique Strauss-Kahn, ABD ekonomisindeki toparlanmanın yavaş olacağını, ancak durgunluğun çifte dip yapmasını beklemediğini söyledi.
 

ABD, Asya serbest ticaret alanına katılmak istiyor

14 Kasım:
- ABD Başkanı Barack Obama, ABD'nin, Asya Serbest Ticaret Alanına katılma isteğinde olduğunu belirtti.
- Slovenya, Nabucco'ya alternatif gösterilen Güney Akım Projesine katılacak. Bu durumun, projenin uygulanabilirliğini güçlendirdiği belirtiliyor.
- CHP Genel Başkanı Deniz Baykal: ''AKP iktidara geldiği zaman G-20 içinde Türkiye'nin büyüme hızı 3. sıradaydı. 2007'de 9. sıraya düşmüştür. Kriz döneminden sonra da sondan 3., yani 17. oldu'' dedi.
- 2009'da üretilen buğday için kilogram başına 5 kuruş, arpa, çavdar, yulaf için 4 kuruş, çeltik, kuru fasulye, nohut ve mercimek için 10 kuruş destekleme primi ödenecek.

15 Kasım:
- EPDK, 142 elektrik üretim projesi hakkında inceleme başlattı. Buna göre, taahhüt ettiği yatırım programını gerçekleştirmeyen şirketlerin lisansları iptal edilecek.
- Bulgaristan, doğal gazda Rusya'ya bağımlılıktan kurtulmak amacıyla Azerbaycan'dan gaz satın alacak.
- Çin Bankacılık Düzenleme Kurumu Başkanı Liu Mingkang, ABD'deki düşük faizler ve zayıf doların, küresel ekonomik toparlanmayı tehdit ettiğini söyledi.
 

Brezilya 5. büyük ekonomi olabilir

16 Kasım:
- TÜİK, Ağustos dönemi işsizlik oranının yüzde 13,4 olduğunu açıkladı. Mart'ta başlayan düşüş eğilimi sekteye uğradı.
- Merkezi yönetim bütçesinden Ekim ayında 21 milyar 431 milyon lira harcama yapılırken, bütçe gelirleri 19 milyar 10 milyon lira, bütçe açığı 2 milyar 421 milyon lira oldu.
- Economist, Brezilya ekonomisindeki gelişime dikkati çekerek, ''bu ülkenin ekonomisinin gelecek 5 yıl içinde dünyanın 5. büyük ekonomisi olabileceğini'' yazdı.

17 Kasım:
- IMF Başkanı Dominique Strauss-Kahn, ''daha istikrarlı küresel para birimi zorunluluğunun, dünyanın daha uzun süre tek ülke tarafından basılan para birimine dayanamayacağı anlamını taşıdığını'' belirtti.
- ABD'de her yedi kişiden 1'inin, yani 49,1 milyon kişinin, yeterli gıdaya ulaşma mücadelesi verdiği tespit edildi.

18 Kasım:
- BM Nüfus Fonunun 2009 yılı Nüfus Raporuna göre, halen 6 milyar 829,4 milyon olan dünya nüfusu, 2050 yılında 9 milyar 150 milyonu bulacak. Bu dönemde Türkiye nüfusu 97,4 milyona yükselecek.

19 Kasım:
- Merkez Bankası faiz oranlarını çeyrek puan düşürdü. Borçlanma faiz oranını yüzde 6,50'ye, borç verme faiz oranı da yüzde 9,0'a indirildi.
- OECD'nin yayımladığı Ekonomik Görünüm Raporuna göre, Türkiye'nin, 2010'da yüzde 3,7 ve 2011 yılında yüzde 4,6 oranında büyümesi bekleniyor.
- Doğan Yayın Holding'in yüzde 29 hissesini Axel Springer'in 356,7 milyon liraya satın alacağı açıklandı. Doğan Yayın Holding'in Doğan TV'de sermaye artırımı yapması sonucu, Axel Springer'in Doğan TV'deki payının yüzde 19,9'a düşeceği belirtildi. RTÜK kararında, yüzde 25'lik yasal sınırın aşıldığı ve bunun 3 ay içinde düzeltilmesi isteniyordu.
- Avusturya'nın petrol ve doğal gaz şirketi OMV, Petrol Ofisindeki hisselerini artırma kararını ''dondurduğunu'' açıkladı.
- Hollanda Hükümeti, ''ABN Amro'' ve ''Hollanda Fortis'' bankalarına 3 milyar Avro daha sermaye aktarımı yapıldığını açıkladı.

Nükleer santral yarışması iptal, GDO yönetmeliğinde değişiklik

20 Kasım:
- TETAŞ, Mersin Akkuyu'da nükleer santral kurulması için 24 Eylül 2008 tarihinde yaptığı yarışmayı iptal etti. Danıştay'ın yürütmesini durduğu ihalenin iptaliyle, Türkiye son 15 yılda 4. kez nükleer ihalesini iptal etmiş oldu.
- Kamuoyunda tepki yaratan GDO Yönetmeliği yayımlandıktan 25 gün sonra değiştirildi. ''GDO'suz ürünlerin etiketinde GDO'suz olduğuna dair ifadeler bulunamaz'' hükmü çıkarıldı. Oranlar kaldırıldı, bir üründe milyonda 1 bile GDO olması halinde, GDO'lu kabul edilecek.
- Türk otomotiv sanayinin yılın 10 aylık döneminde toplam üretimi, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 33,4 oranında daralarak, 699 bin 141 adede geriledi.
- TÜPRAŞ soğuk havalara daha dayanıklı olan ''kış motorinini'' piyasaya sürdü.
 

ABD'de kapatılan banka sayısı 124'e ulaştı

21 Kasım:
- İhracatta devlet yardımları kapsamında yapılan bazı destekleme ödemelerinin azami yıllık tutarları yüzde 50 azaltıldı.
- ABD'nin TMSF niteliğindeki kurumu FDIC, Güneydoğu Florida Ticaret Bankasını kapattı. ABD'de bu yıl içinde kapanan banka sayısı 124'e ulaştı.

22 Kasım:
- Sigara paketlerine resimli uyarı geliyor. 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren piyasaya sürülecek sigara paketlerinin ön yüzünde resimli uyarılar bulunacak.

23 Kasım:
- İran'ın dış ticarette ABD Dolarının yerine Avro kullanması bu ülkeye 5 milyar dolar kazandırdı.

24 Kasım:
- Türkiye-İsrail 4. dönem KEK toplantısında iki ülke temsilcilerinden sıcak mesajlar öne çıktı. İsrail Sanayi, Ticaret ve Çalışma Bakanı Binyamin Ben Eliezer: ''Ben buraya bir misyonla ve mesajla geldim. Buradan da İsrail Başbakanına ve kabinesine mükemmel bir mesajla dönüyorum''
- Maliye Bakanlığı ile Doğan Yayın Holding yetkilileri, gruba kesilen 4 milyar 823 milyon 825 bin 987 liralık vergi cezası için Merkezi Uzlaşmada bir araya geldi. Toplantı, yaklaşık 16 saat sürdü, uzlaşma sağlanamadı.
- TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, Türkiye'de 3 gençten 1'inin işsiz olduğuna dikkati çekerek, ''Bence Türkiye'nin en büyük sorunu bu, diğerleri ikinci sorundur'' dedi.
- Türkiye, Meksika ile birlikte OECD ülkeleri içinde vergi gelirlerinin GSYH'ye oranının en düşük kaldığı ülke oldu.
- General Electric'in finans iş birimi GE Capital, Orta Doğu, Asya ve Avrupa'daki yatırımcılar için hazırlanan ilk İslami bono sukuk ihracını gerçekleştirdi.
- ABD ekonomisinin 3. çeyrek büyümesi yüzde 2,8 olarak revize edildi. Temmuz-Eylül dönemi için büyüme, yüzde 3,5 olarak açıklanmıştı.

25 Kasım:
- Halkbank'ın 1.250 eleman almak için açtığı sınava yaklaşık 300 bin genç başvurdu.
- Petrol Ofisi A.Ş, Gelir İdaresi Başkanlığı ile yapılan görüşmede uzlaşma çıkmaması nedeniyle vergi mahkemesinde dava açacağını bildirdi.
- ABD Merkez Bankası Fed'e göre, ABD ekonomisinde toparlanmaya ilişkin güvende artış var ancak, işsizlikteki düzelme yavaş seyredecek. Ekonominin sağlıklı duruma gelmesi ve işsizlik sorununun çözülmesi 5-6 yıl alacak.
- İngiltere ekonomik durgunluktan çıkamadı. Ekonomi, 3. çeyrekte de yüzde 0,3 küçüldü.

26 Kasım:
- Rusya Merkez Bankasının döviz rezervine, Kanada doları başta olmak üzere değişik para birimlerini katacağı açıklaması, hem Rusya'da hem de uluslararası piyasalarda dolar işlemlerinde hareketlilik yarattı.
 

Dubai Eorl'ün borç erteleme talebi, piyasaları sarstı

27 Kasım:
- Dubai'nin hızlı kalkınmasındaki itici güç olan Dubai Hükümetine ait Dubai World'ün borcunu erteleme talebi, finansal kriz korkularını canlandırdı. Yatırım şirketinin 59 milyar dolar borcu bulunuyor. Borsalar büyük kayıplar verdi, petrol fiyatı yüzde 4,5 değer kaybetti.
- Fransa, Nabucco Projesine alternatif gösterilen Rusya'nın Güney Akım Projesine dahil oldu.
- ABD Doları, Japon Yeni karşısında 14 yılın en düşük seviyesine geriledi.

28 Kasım:
- Dubai World'un Mayıs 2010'a kadar ertelemek istediği 59 milyar dolarlık borcun Avrupa bankalarını nasıl etkileyeceği endişesi oluştu. Borcun yaklaşık 40 milyar doları, Avrupa bankalarına ait bulunuyor.
- Birleşik Arap Emirliklerinin bir diğer emiri Abu Dabi'nin, Dubai'nin borçlarını ödemesine yardım edeceği açıklaması, piyasaları biraz rahatlattı.

29 Kasım:
- Dubai World, varlıklarının bazılarını düşük fiyattan satma olasılığını reddetti.
- Avro Bölgesi Başkanı ve Lüksemburg Başbakanı Jean-Claude Juncker, Çin'in, küresel ekonominin yanı sıra kendisi için yuanın değerlenmesine izin vermesi gerektiğini söyledi.

30 Kasım:
- Dubai Maliye Bakanı Abdulrahman el-Salih, hükümetin, Dubai World'ün borçlarından sorumlu olmadığını, şirketin bağımsız yapısının bilindiğini kaydetti.
- Türk Patent Enstitüsü, rakıya ''milli içki'' tescili verdi.
- Hindistan ekonomisi, Temmuz-Eylül çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 7,9 büyüdü.
- Avro Bölgesinde Haziran-Ekim döneminde ekside kalan enflasyon oranı, Kasım ayında yüzde 0,6 ile tekrar artıya döndü.
- Dünya Ticaret Örgütü'nün (DTÖ) 110 bakanın katılımıyla düzenlediği 7. Bakanlar Konferansı, Cenevre'de başladı. Toplantı, kapitalizm karşıtlarının protestolarına sahne oldu.
- Kazakistan, Rusya ve Belarus'un oluşturacağı gümrük birliğinin 1 Ocak'ta başlayacağı duyuruldu.
 

Ekonomide yılın önemli gelişmeleri giriş sayfası