ABD'de söz seçmenin

Dünya tarihi bir gün yaşıyor. ABD'de, Cumhuriyetçi Başkan adayı John McCain ile Demokrat Başkan adayı Barack Obama'nın aylardır sürdürdüğü ABD tarihinin en pahalı ve en uzun seçim kampanyasının sonucu, bugün yapılan ABD başkanlık seçimi ile belli olacak.  Seçimlerden önce yapılan anketlerde, Obama rakibi karşısında 5 ile 11 arasında değişen puanlarla üstünlüğünü koruyordu.

Obama ilk oylama sonuçlarının galibi

ABD'de oy verme işlemi ülkenin doğu eyaletlerinde yerel saatle 06.00'dan itibaren başladı. 

ABD'de başkanlık seçimlerinde geleneksel olarak ilk oy verme işleminin yapıldığı New Hampshire eyaletinin iki kasabasında, Demokrat Parti'li Barack Obama Cumhuriyetçi Parti'li rakibi John McCain'e fark arttı.

Dixville Notch'taki kayıtlı 21 seçmenin 15'inin oyunu Obama alırken, McCain 6 oy alabildi. 40 yıldan bu yana ilk kez bir Demokrat Parti'li başkan adayının daha fazla oy aldığı kasabada sonuç alkışlarla karşılandı. Hart's Location'da ise Obama 17, McCain 10 oy aldı.

1948 yılından bu yana devam eden geleneğe göre, ülkede başkanlık seçimlerinde ilk oylama, gece yarısı söz konusu iki kasabada yapılıyor.

Rekor katılım

ABD'de tarihi seçimde seçmenlerin; yeni başkanı, kongre üyelerini ve 11 eyaletin valisini belirlemek için, ülke genelinde sandık başlarında uzun kuyruklar oluşturuyor. Oy kullananların sayısının 130 milyonu bulması bekleniyor. Rekor katılım tahmininin doğru çıkması durumunda, bugünkü seçim, 1960'dan bu yanaki en büyük katılımlı seçim olacak.

Seçimin önde gelen iki adayından John McCain oyunu Arizona eyaletindeki Phoenix kentinde, Barack Obama Illinois eyaletindeki Chicago kentinde kullandı. New York'ta oylarını kullananlar arasında New York senatörü Hillary Clinton ve ABD'nin 42. başkanı Bill Clinton da vardı.

Haberlerde, başkanlığa ilk kez bu kadar yaklaşan siyahi adayın bulunduğu seçim için seçmenlerin, ekonomik krizle, Irak ve Afganistan'daki savaşla uğraşacak, sağlık sistemini onaracak ve diğer birçok konuda 4 yıl boyunca ABD'nin yönünü belirleyecek yeni başkanı seçmek için sandığa akın ettiği bildiriliyor.

En pahalı seçim

Tarafsız bir siyaset çalışmaları merkezine göre 2,4 milyar dolara mal olan bu başkanlık seçimi, ABD tarihin en pahalısı oldu.

Başkan nasıl seçilecek?

ABD'de uygulanan başkanlık seçiminde halk, doğrudan başkanı seçmiyor, başkanı belirleyecek seçiciler kurulunu oluşturacak delegeler için oy kullanıyor. ABD'de başkanlık seçimi, 50 eyalette ve özel statü taşıyan başkent Washington'da yapılıyor. ABD toprağı sayılan, ancak eyalet niteliği taşımayan Puerto Rico gibi bölgeler ise başkanlık seçiminde oy kullanamıyor. Her eyalete, nüfusunun büyüklüğüne göre delege sayısı ayrılmış durumda. Eyaletlerin delegelerinin toplamından oluşan ve başkanı seçen seçiciler kurulunun toplam 538 üyesi bulunuyor. Seçim günü sonunda belirlenecek bu 538 delegeden 270'inin oyunu garantileyen aday, başkan seçiliyor.

Kongre seçimi

ABD'de seçmenler, bugün ayrıca Kongrenin 435 sandalyeli alt kanadı Temsilciler Meclisinin tamamını, 100 üyeli üst kanat Senatonun üyelerinin üçte birini belirlemek için de oy kullanıyor.

Kongrenin iki kanadında da çoğunluklarını artırmayı ümit ettikleri belirtilen Demokratların Senatodaki sandalye sayılarını 9 artırarak 60'a çıkarmaları durumunda, yasamadaki güçlerinin oldukça artacağı kaydediliyor.

Seçimlerde kritik 6 eyalet

İki aday, ABD Başkanı George Bush’un 2000 ve 2004 seçimlerinde kazandığı eyaletlere kilitlendi. 2008 ABD başkanlık seçiminin galibini belirlemesi açısından altı eyaletin kritik önemi var.

Virginia - On üç delegeli bu eyalet geleneksel olarak Cumhuriyetçi. Bush bundan önceki iki seçimde de bu eyalette rahat bir zafer elde etti. Kuzey Virginia Obama’ya tam destek verirken eyalet genelinde yapılan anketlerde Demokrat aday önde gidiyor. Kimi yorumculara göre bu eyaleti kazanan, başkanlık seçimini alacak.

Colorado - Dokuz delegeli Colorado, Demokratların el attığı yeni bir mücadele alanı olarak görülüyor. En son 1992 seçimlerinde Demokrat başkan adayı Bill Clinton’a destek veren bu eyaletteki anketlerde Obama önde gidiyor.

Pensilvanya - Yirmi bir delegeli Pensilvanya’nın her iki aday için de kritik önemi var. Geleneksel olarak Demokrat olan bu eyalette McCain yoğun kampanya yürütüyor. 2000 seçimlerinde Demokrat Partili Al Gore, 2004’te ise yine Demokrat Partili John Kerry burada zafer elde etti. Obama anketlerde önde gidiyor ancak McCain’in burayı kazanması, seçim dengelerini bozabilir.

Ohio - Yirmi delegeli Ohio’da Obama az bir fakla önde gidiyor. Hiçbir Cumhuriyetçi aday bu eyaleti almadan Beyaz Saray’a girmemiş. McCain burada da yoğun kampanya yürütüyor ancak ekonomik krizden fazlasıyla etkilenen eyalette zorlanması bekleniyor.

Nevada - Beş delegeli Nevada bundan önceki iki seçimde de Bush’u destekledi. Ancak son yıllarda Demokratların aktif kampanyası sonucu seçmen desteğinin Obama’ya kaydığı belirtiliyor. Obama anketlerde önde ancak McCain burayı elinde tutmak için büyük bir mücadele veriyor.

Florida - Yirmi yedi delegeli büyük eyalette Obama az bir farkla önde ancak kıyasıya bir mücadele yaşanıyor. McCain’in Florida’yı almadan seçimleri kazanmasının zor olacağı görüşü hâkim. İki aday da burada oldukça yoğun kampanya yürütüyor. 2000 yılında Florida eyaletindeki oylar nedeniyle tartışmalı hale gelen başkanlık seçimlerinin tekrarlanması, Demokratları endişelendiriyor.

Kim kazanırsa kazansın tarihe geçecek

Dört yılda bir yapılan ABD başkanlık seçimiyle, ülkenin 44'üncü başkanı belirlenecek ve seçilen kişi, 20 Ocak 2009'da düzenlenecek yemin töreniyle görevi ABD Başkanı George Bush'tan devralacak.

Bugünkü başkanlık seçimiyle Amerikan tarihinde ilk defa iki senatör birbirine karşı yarışacak. McCain Arizona, Obama da Illinois senatörü olarak ABD Kongresi'nde görev yapıyor.

ABD başkanlık seçiminin bu yıl başka bir ilginçliği de, seçimi kim kazanırsa kazansın tarih yazacak olması. Obama kazanırsa, ülke tarihinde ilk defa bir siyah ABD Başkanlığı görevini üstlenecek. Seçimi McCain kazanırsa, McCain'in başkan yardımcısı adayı Sarah Palin ülkenin ilk ABD başkan yardımcısı olarak tarihe geçecek.

Seçimde önemli tarihler

ABD'de bugün yapılan başkanlık seçimlerinde belirlenecek başkan ve yardımcısının, göreve başlaması için geçilmesi gereken önemli aşamalar var.

Bu aşamalar ve tarihleri şöyle:
4 Kasım - Seçmenler bugün yapılan genel seçimlerde her eyaletin 2. seçmenlerini seçecek. Seçmenler teknik olarak başkan ve başkan yardımcısı adayları için değil, kendi eyaletlerinin, tercih ettikleri başkan adayına oy verecek 2. seçmenlerine, yani seçiciler kuruluna gidecek delegelere oy veriyorlar.
9 Aralık - Eyaletlerin oyların yeniden sayımı, tartışmalar ve anlaşmazlıklarla ilgili sorunları çözmesi için son gün.
15 Aralık - İkinci seçmenler başkan ve yardımcısını seçmek için kendi eyaletlerinde toplanır. Federal yasalara göre, ikinci seçmenler eyaletlerindeki seçimlerde ortaya çıkan halkın tercihine uymak zorunda değiller.
24 Aralık - 2. seçmenlerin oy sonuçlarının yasalarca belirlenen, Senato başkanı ve başka yetkililere teslim edilmesi için son gün. Ancak bu tarihe uymayan eyaletlere karşı herhangi bir yasal yaptırım yok.
6 Aralık - Kongre ikinci seçmenlerin oylarını saymak için toplanır. Başkan ve Başkan yardımcısı adaylarının seçimi kazanmak için oyların çoğunu, yani 270 oy almaları gerekir. Hiç bir aday bu çoğunluğu sağlayamazsa, Temsilciler Meclisi Başkan'ı, Senato ise Başkan Yardımcısı'nı seçer.
20 Ocak - Seçilen Başkan yemin ederek göreve başlar.

Dünya borsaları

Dünya borsalarının da seçim sonuçları belli olmadan yükseldiği, ABD borsalarında da endekslerin yüzde 2'den fazla arttığı bildiriliyor. Bu yükseliş, uzmanlar tarafından Obama'nın zafer elde edeceği beklentilerini yansıttığı şeklinde yorumlanıyor.